Vechtscheiding dreigt na geruzie tussen PvdA en VVD over extra geld leraren

Halbe Zijlstra is ontwapenend eerlijk over de opmaat naar wat de kleinste kabinetscrisis uit de Nederlandse geschiedenis kan worden. In de Telegraaf van woensdag erkende de fractievoorzitter dat het niet om de inhoud gaat, maar om het spel. Extra salarissen voor leraren? Dat had best geregeld kunnen worden, maar dan had Lodewijk Asscher 'zijn mond moeten houden'.

De PvdA-leider dreigde in juni dat zijn partij uit het demissionaire kabinet zou stappen als er geen extra geld komt voor onderwijzers. Een goedkope stunt, oordeelde de VVD meteen woedend. De verontwaardiging was extra groot omdat PvdA-minister Jet Bussemaker ook nog eens een onvoorzien tekort van zo'n 500 miljoen achterlaat voor haar opvolger.

Kiezeltje

De schermutseling had met een sisser kunnen aflopen als er snel een nieuw kabinet was gekomen, maar die hoop is vervlogen. Resultaat: VVD en PvdA moeten nog een keer samen een Miljoenennota maken.

Het zou één begroting te veel kunnen zijn. De twee coalitiepartijen hebben bijna vijf jaar lang de grootste hindernissen overwonnen, maar lijken nu vastbesloten om te struikelen over een kiezeltje.

Allemaal de schuld van Asscher, zeggen ze bij de VVD. Het was wellicht mogelijk geweest om samen met D66, CDA en ChristenUnie iets te regelen, maar niet als Asscher met zijn negen zeteltjes de indruk wil wekken dat zo'n succes vooral aan zijn stoerheid te danken is. 'Wat Asscher probeert te doen is de bloemen van anderen wegjatten,'concludeert Zijlstra in De Telegraaf. 'Daarmee heeft hij het op scherp gezet.'

Onverzoenlijk

De VVD stelt zich vooralsnog onverzoenlijk op. Over tien dagen beginnen de begrotingsraden. Dan moet Asscher een duidelijke boodschap krijgen: voorlopig geen extra geld voor leraren. Als de PvdA daar niet mee kan leven, moet de partij maar uit het kabinet stappen. Dan maakt de VVD op eigen houtje een beleidsarme begroting en past het demissionaire rompkabinet Rutte III een paar weken op de winkel.

De hoop is dat niet veel later de formatie wordt afgegrond. VVD, D66, CDA en ChristenUnie kunnen dan eventueel via een amendement alsnog extra geld naar leraren schuiven. In de beeldspraak van Zijlstra: het nieuwe kabinet krijgt de bloemen; Asscher mag vanaf de zijlijn toekijken.

Het blijft de vraag of Rutte het zover laat komen. Een politieke knokpartij in blessuretijd is niet zonder gevaar. Op de eerste plaats omdat leraren in het basisonderwijs hoe dan ook teleurgesteld gaan worden. Ze eisen een loonsverhoging van 20 procent, maar die komt er niet. Het zal hoogstens om een paar procent gaan. In de ogen van veel leraren zal het kabinet zijn gevallen over een dooie mus.

Er is ook een politiek risico. Het beoogde kabinet van VVD, CDA, D66 en ChristenUnie heeft straks een flinterdunne meerderheid en bovendien bitter weinig vrienden in de oppositie. PVV en SP zullen geen gedoogsteun geven en Jesse Klaver van GroenLinks is getergd door de bakken met kritiek die hij over zich heen kreeg na zijn mislukte formatiepoging. Ook hij zal er weinig voor voelen om het nieuwe kabinet tegemoet te komen in tijden van nood. Als Rutte ook nog met Asscher door de modder gaan rollen, wordt de spoeling aan potentiële bondgenoten wel erg dun.

De VVD mag oorlogstaal uitslaan, maar Rutte hakt uiteindelijk de knoop door. Hij kan alsnog een beroep doen op de partijen aan de formatietafel om er tandenknarsend mee in stemmen dat het demissionaire kabinet alvast 'een schuif' doet naar onderwijs.

De prijs is dat Asscher kan zwaaien met bloemen, maar Rutte blijft het ongemak van een mini-kabinetscrisis bespaard.