Nog nooit is er een fossiel van een mensaap gevonden dat zo oud en zo intact is

Voor zover bekend is nooit eerder een fossiel van een mensaap gevonden dat zo oud en tegelijk zo intact is. De schedel, die in het noorden van Kenia is opgespoord door een fossielenjager, behoorde toe aan een jong exemplaar van een inmiddels uitgestorven apensoort.

Het fossiel, door een internationaal onderzoeksteam Alesi gedoopt, stamt uit de periode die voorafging aan de gescheiden ontwikkeling van mensachtigen en mensapen. Die gescheiden ontwikkeling, ofwel de opkomst van de mens, begon zo'n 7 miljoen jaar geleden. Over de daaraan voorafgaande evolutie van de gezamenlijke voorouders van mens en mensapen is nog weinig bekend. Dat komt doordat fossielen van mensapen schaars zijn en meestal slechts bestaan uit losse tanden of stukjes bot. 'De ontdekking van Alesi laat zien dat deze groep primaten dicht bij de oorsprong van de mens en mensapen stond', stelt eerste onderzoeker Isaiah Nengo in een verklaring.

_{Lees verder onder de foto.}

De schedel van Alesi is niet groter dan een citroen en lijkt met zijn kleine neus en mond en grote oogkassen op die van een jonge gibbon. De onderzoekers, die hun bevindingen publiceerden in Nature, leidden aan de tanden af dat het gaat om een aapje dat ongeveer 1 jaar en 4 maanden oud was toen het stierf.

Het evenwichtsorgaan in het binnenoor van Alesi, dat met gevoelige scanapparatuur werd onderzocht, is klein in verhouding tot de lichaamsomvang. Anders dan de gibbon, waarbij dit naar verhouding groot is.

'Het evenwichtsorgaan was vermoedelijk niet geschikt voor snelle acrobatische toeren, maar meer voor bedachtzame bewegingen. Zoals je ook ziet bij grote mensapen', zegt mede-auteur Fred Spoor, verbonden aan University College Londen en het Max Planck Instituut voor Evolutionaire Antropologie in Duitsland. 'Waarschijnlijk had Alesi dan ook geen lange armen waarmee hij of zij door de bomen slingerde.'

Alesi maakte deel uit van een tot nu toe onbekende soort die van de onderzoekers naam Nyanzapithecus alesi kreeg. Volgens de wetenschappers behoort deze soort tot een groep primaten die minstens 10 miljoen jaar heeft rondgelopen in Afrika.

De ontdekking van Alesi bevestigt volgens Nengo nog eens dat de oorsprong van de mens en mensapen in Afrika ligt en dat die zich daarna over Europa en Azië hebben verspreid. Dat is een opvatting die niet door alle paleontologen wordt gedeeld. Sommige wetenschappers gaan ervan uit dat mensapen en mensachtigen niet uit Afrika maar uit Europa stammen.

Een van hen is David Begun van de universiteit van Toronto. Hij trekt de conclusie van Nengo en zijn collega's dat Afrika de bakermat is van de mens in twijfel. Volgens hem wijzen vondsten in Europa erop dat daar al 12 miljoen jaar geleden mensachtigen rondliepen die pas 7 miljoen jaar geleden in Afrika opdoken. In een mail noemt Begun het 'twijfelachtig' dat Nyanzapithecus alesi dicht in de buurt komt van de laatste gemeenschappelijke voorouder van mens en mensapen, zoals de onderzoekers in Nature schrijven.

John de Vos, onderzoeker bij Naturalis, kan zich wel vinden in de publicatie van Nengo c.s. Hij behoort tot de school die ervan uitgaat dat de wortels van de mens wel degelijk in Afrika liggen. 'Een prima artikel.'