Turkije bepaalt zelf wel wie het gevangen zet

De Britse oud-militair Joe Robinson (24) lag samen met zijn Bulgaarse vriendin en haar moeder te zonnen in Didim, een kuststadje in het zuidwesten van Turkije, toen de politie het strand op kwam. Ze werden meegenomen naar het bureau voor verhoor, en hun mobiele telefoons en laptops werden in beslag genomen. Na verhoor werden vriendin en moeder vrijgelaten; Robinson bleef in hechtenis omdat hij lid zou zijn van een terreurorganisatie.

Robinson vertrok in november 2015 naar Syrië om te vechten tegen IS. Hij zou hospik zijn geweest bij de Syrisch-Koerdische strijdgroep YPG, die in Turkije wordt gezien als terreurorganisatie. Hij zette foto’s van zichzelf in YPG-uniform op Facebook. Toen hij na vijf maanden terugkeerde naar het Verenigd Koninkrijk werd hij opgepakt op verdenking van terrorisme. Maar na tien maanden werd de aanklacht ingetrokken.

Het is totale onzin. Ze hebben ons opgepakt, terwijl we vakantie vierden met mijn moeder

De foto’s zijn waarschijnlijk de aanleiding dat Robinson is opgepakt in Turkije. „Ze zeiden dat iemand in een e-mail had geschreven dat we terroristen zijn die iets van plan waren in Turkije”, zei Robinsons vriendin vrijdag tegen The Guardian. „Ze wilden niet zeggen van wie die e-mail kwam. Het is totale onzin. Ze hebben ons opgepakt, terwijl we vakantie vierden met mijn moeder.”

Complotten tegen Turkije

Robinson is de zoveelste buitenlander die de afgelopen maanden is opgepakt in Turkije. Hij lijkt zich niet te hebben gerealiseerd hoe zwaar steun aan de YPG hier wordt opgenomen. Of hij dacht dat hij niet herkend zou worden aan de hand van een paar foto’s op Facebook. Maar het gebeurt geregeld dat Turkse burgers buitenlanders aangeven omdat ze deel zouden uitmaken van een terroristische organisatie, omdat ze spionnen zouden zijn, of zouden samenzweren tegen de regering.

Lees ook: Voorzichtig Den Haag wil relatie niet verder schaden

Dit wordt in de hand gewerkt door president Erdogan en regeringsleden, die voortdurend insinueren dat westerse landen complotten smeden tegen Turkije. Met name buitenlandse journalisten en mensenrechtenactivisten worden daarmee in verband gebracht. „Dit is de laatste trend: journalisten gebruiken als spionnen”, verklaarde minister van Buitenlandse Zaken Mevlüt Cavusoglu vorige week. „Als ze worden opgepakt, ligt dat enorm gevoelig en breekt de hel los.”

Enkele weken geleden werden de directeur van Amnesty International in Turkije en zeven andere Turkse mensenrechtenactivisten opgepakt. Ze woonden op het eiland Büyükada bij Istanbul een workshop bij over digitale veiligheid, georganiseerd door de Nederlandse hulporganisatie Hivos. Ook twee trainers, een Duitser en een Zweed, werden gearresteerd. Allen worden beschuldigd van „het plegen van een misdaad in naam van een terreurorganisatie zonder daarvan lid te zijn”.

De arrestaties leidden tot een diplomatieke crisis met Duitsland, dat het zat is dat Duitse staatsburgers in Turkije in de gevangenis zitten. Het zijn er inmiddels zeker tien, onder wie Die Welt-journalist Deniz Yücel. De Duitse regering waarschuwde Duitsers om voorlopig niet naar Turkije op vakantie te gaan. Want ze vermoedt dat Turkije Duitsers gevangenneemt om ze als gijzelaars uit te ruilen tegen vermeende gülenisten die na de mislukte coup in Duitsland asiel hebben aangevraagd.

Dit vermoeden wordt versterkt door een uitspraak van Erdogan. Uit frustratie over het feit dat westerse landen niet meewerken aan de uitlevering van vermeende gülenisten, zei hij enkele maanden geleden: „Ik roep de hele wereld op: als jullie ons niet helpen, weet dan dat als jullie eigen burgers op een dag in onze handen vallen, jullie ze ook niet terug zullen krijgen.”

Lees meer over de toenemende censuur in Turkije: ‘U krijgt drie minuten om te reageren’

Niet alleen Duitsers zitten gevangen in Turkije, ook Amerikanen. Zoals Serkan Gölge, een Turks-Amerikaanse wetenschapper die bij NASA werkt. Hij studeerde aan scholen die gelieerd zijn aan de Gülen-beweging. Gölge werd opgepakt toen hij vorig jaar in Turkije zijn familie bezocht. Hij zou een spion zijn voor de Amerikaanse inlichtingendienst CIA, die volgens de regeringsgezinde Turkse pers de mislukte coup van vorig jaar steunde.

Een ander voorbeeld is de Amerikaanse pastoor Andrew Brunson, die sinds oktober gevangen zit. Ook hij wordt beschuldigd van steun aan de Gülen-beweging, die in Turkije is aangemerkt als terroristische organisatie. In de Turkse pers verschenen de wildste verhalen over Brunson. Een krant schreef dat hij „een uitgebreid inlichtingennetwerk” leidde en dat hij directeur van de CIA zou zijn geworden als de coup was geslaagd. Toen Erdogan in mei op bezoek was in Washington, verzocht president Trump hem om Brunson naar de VS te laten terugkeren. Zonder resultaat.

Bij terugkeer in Turkije beschuldigde Erdogan de Amerikaanse regering van hypocrisie. Terwijl de VS om vrijlating van Brunson vragen, weigeren ze zelf om de Turkse imam Fethullah Gülen, het vermeende brein achter de mislukte coup die in ballingschap in Pennsylvania leeft, uit te leveren. „Vanaf nu af aan, zal alles wederkerig zijn”, verklaarde Erdogan.