Moet onderwijs alles oplossen?

Je hoort vaak aan het einde van een debat - of het nu over democratie gaat, of moraliteit of de genderkwestie - dat het onderwijs er meer aan zou moeten doen.

Wat ik me dan altijd afvraag is: wát moet het onderwijs dan precies doen en hoe lang? Een uurtje, of veertig uur, gedurende vijf jaar? Moet je al beginnen op de basisschool?

Ik weet dat een dertigtal jaren geleden iedereen erg onder de indruk was van de Franse middelbare school, want daar kregen de leerlingen les in filosofie! In die tijd mocht ik eens op een Franse middelbare school zo'n les volgen. Een heel goede leerling probeerde toen uit te leggen dat de leegte in een fles in wezen bepaald werd door de begrenzingen van die bouteille. (Het kan zijn dat mijn Frans tekortschoot.)

Een andere hoogst intelligente leerlinge hield vervolgens een rede over 'contigentie en het begin van het leven', die ik eveneens erg indrukwekkend vond. Na afloop van de les kreeg ik van de jonge Sartre en de jonge De Beauvoir een handje.

Waarom ik die Franse filosofieles volgde, zal ik een andere keer uit de doeken doen, maar toen ik eenmaal thuis was en het bloed van de Hollandse nuchterheid weer door mijn aderen vloeide, dacht ik toch: wat een gelul allemaal. Die kinderen hadden beter muziekles kunnen krijgen, wat toen niet op het cv van de school stond.

Lessen in democratie, moraal en emancipatie mogen wat mij betreft best systematisch op een school gegeven worden - alles mag - maar of de overheid hierin nu een taak heeft, betwijfel ik.

Moeten die lessen dan ook worden gegeven op scholen met bijzonder onderwijs? Krijgen we dan op christelijke scholen christendemocratisch onderwijs? En wat gebeurt er dan op moslimscholen?

Op mijn middelbare school kregen we de democratie uitgelegd aan de hand van de Lijkrede van Pericles - wat geloof ik het hele uur duurde - en dat was het wel. Alle leerlingen zijn uitstekende democraten geworden!

Zodra ik hoor dat het onderwijs iets moet oplossen, betekent dit dat volwassenen er niet echt uitkomen. Socrates: "Zijt gij niet met mij van ­mening dat wij moeten onderzoeken wat wij niet weten?"

Theodor: "Zeker, maar op de scholen moeten we eerst de toonladders en de akkoorden, dan de muziek onder­wijzen. Democratie, morali-teit en emancipatie leert het leven je wel."

Theodor Holman (1953) is columnist, schrijver, televisie- en radiomaker. Elke dag, uitgezonderd zondag, lees je hier zijn column. Lees al zijn columns terug in het archief. 

Reageren? t.holman@parool.nl