De Nederlandse cultuur bestaat niet en heeft nooit bestaan

Derk Jan Eppink begint zijn recente column (O&D, 19 juli) met een verwijzing naar een opiniestuk over populisme dat ik onlangs in The Guardian (7 juli) publiceerde. Nu is het natuurlijk leuk dat Eppink mijn stuk heeft gelezen, maar het is pijnlijk dat hij het niet heeft begrepen.

Ik schrijf inderdaad dat populisme niet kan worden verslagen door immigratiebeperking. Dit is omdat populisme niet gaat over externe vijanden ('de immigranten') maar over interne vijanden ('de elite'). Het is waar dat de meeste rechts-populistische partijen primair op basis van hun anti-immigrantenprogramma worden gesteund, maar dat is vanwege hun nativisme (dat wil zeggen: xenofoob nationalisme), niet hun populisme. Er zijn verschillende (linkse) populisten die niet anti-immigrant zijn, zoals het Griekse Syriza of het Spaanse Podemos.

Overigens is hiermee niet gezegd dat rechts-populistische partijen via immigratiebeperking kunnen worden bestreden. Ja, Mark Rutte heeft de opkomst van het 'verkeerde populisme' van Geert Wilders voorlopig een halt toegeroepen, en Sebastian Kurz doet momenteel hetzelfde in Oostenrijk, maar zowel de PVV als de FPÖ blijven bestaan als respectievelijk tweede en derde partij van het land. Want zoals Jean-Marie Le Pen al in de jaren negentig opmerkte: de echte anti-immigratiekiezer verkiest het origineel boven de kopie.

Maar ik wil eigenlijk primair reageren op de kern van Eppinks column, waarvoor hij mijn opiniestuk als stroman gebruikt. De column is een pseudo-intellectuele verdediging van de huidige Spengleriaanse visie op Europa van prominente islamofobe denkers in verschillende Europese landen, van het voormalig lid van de Raad van Bestuur van de Duitse Bundesbank Thilo Sarrazin tot de Franse auteur Michel Houellebecq en de Britse neoconservatief Douglas Murray. Ja, hij verklaart zelfs Jean Raspail tot visionair, en stelt tussen neus en lippen dat diens racistische boek Le Camp des Saints niet meer controversieel is wat meer zegt over de kringen waarin Eppink verkeert dan over de inhoud van het boek. Le Camp des Saints inspireert sinds 1973 westerse racisten en islamofoben, inclusief Steve Bannon en Stephen Miller, de belangrijkste radicaal-rechtse adviseurs van de Amerikaanse president, verantwoordelijk voor Donald Trumps recente speech in Polen, die grofweg dezelfde boodschap had als Eppinks column.

De these van Bannon, Eppink, Trump en vele anderen is verre van origineel en wordt al sinds de jaren negentig breed in conservatieve kring verkondigd: West-Europa pleegt zelfmoord via massa-immigratie. Het is de Europese variant van het in de VS populairdere 'white genocide'-verhaal, zeer populair in zogeheten alt-rightkringen. Eppink noemt dat 'West-Europa's voltooidlevensgevoel', een sneer naar het desbetreffende wetsvoorstel van D66.

Eppink goochelt wat met cijfers en komt dan vervolgens met de apocalyptische visie dat 'als ook maar 1 procent naar de voltooidlevenlanden komt, zijn deze binnen een generatie cultureel omgeploegd' - zijn eigen variant op Thierry Baudets 'homeopathische verdunning'. Afgezien van het feit dat verschillende West-Europese landen een afnemende bevolkingsomvang hebben, en de overgrote meerderheid van immigranten en vluchtelingen in de eigen regio blijft, hoeft een werkelijke massa-immigratie van Afrikanen geen probleem te zijn voor West-Europa, mits de landen zich hierop voorbereiden. Duitsland laat dat zien met de bijna een miljoen vluchtelingen die het in de afgelopen twee jaar heeft opgenomen.

Onderzoek in verschillende West-Europese landen toont aan dat, al zijn er problemen met specifieke minderheden, de overgrote meerderheid van de immigranten en hun afstammelingen min of meer goed geïntegreerd is. Zij steunen 'onze' normen en waarden, met enige uitzonderingen: die welke tot enkele decennia terug ook zeer omstreden waren onder 'autochtonen' (zoals het homohuwelijk). Maar nog belangrijker is dat 'onze' cultuur al vele malen omgeploegd is, als gevolg van eerdere golven van immigratie, maar ook van interne economische en sociale ontwikkelingen (zoals secularisatie).

Radicaal-rechts definieert culturen en etnische groepen in essentialistische termen, alsof ze homogeen en onveranderlijk zijn. De Nederlandse cultuur bestaat echter niet en heeft nooit bestaan.

Tot de jaren zeventig stond Nederland bekend als een verzuilde samenleving. Katholieken en protestanten haatten elkaar, en elkaars cultuur, en samen haatten ze homoseksuelen en ongelovigen. Het zo tolerante Nederland dat islamofoben tegenwoordig tegen de intolerante islamisten (lees: moslims) pretendeert te beschermen, werd vijftig jaar geleden nog door een meerderheid van de Nederlandse bevolking afgewezen.

Wat dat betreft zijn de meeste allochtonen tegenwoordig meer Nederlands dan de meeste autochtonen vroeger waren.