Duitsland speelt gevaarlijk spel met harde Turkije-koers
Door het hard te spelen tegen Erdogan riskeert Duitsland de drie miljoen Duitse Turken van zich te vervreemden.
‘Lieve Turkse medeburgers’ - zo begon zaterdag een opmerkelijke open brief van Duitslands minister van buitenlandse zaken Sigmar Gabriel (SPD) aan Turkse Duitsers. In de krant Bild vroeg hij begrip voor de hardere Turkije-politiek waartoe Duitsland vorige week besloot. “Hoe moeilijk de politieke banden tussen Duitsland en Turkije ook zijn, voor ons blijft duidelijk: jullie, mensen met Turkse wortels in Duitsland, horen bij ons - met of zonder Duitse pas.”
Harde woorden tegen Ankara, zachte woorden tegen Turken in Duitsland: het tekent Duitslands dilemma’s in de omgang met Erdogan. Nu het land zijn opstelling herziet, worden die niet kleiner. De Süddeutsche Zeitung noemde Gabriels koerswijziging het ‘afscheid van een partner’ - “zo rauw was de toon nog nooit”, schreef de krant. Maar de vraag is of Duitsland dat wel kan, volledig afscheid nemen van Turkije als partner.
Ontwrichting
Makkelijk wordt dat niet. Duitsland herbergt de grootste Turkse gemeenschap buiten Turkije. Een conflict tussen Berlijn en Ankara kan tot interne ontwrichting in Duitsland leiden, vandaar die brief van Gabriel. Door het hard te spelen tegen Erdogan riskeert Duitsland grote delen van de circa drie miljoen ‘eigen’ Turken van zich te vervreemden en hen juist in Erdogans armen te drijven.
Met de arrestatie van een Duitse mensenrechtenactivist heeft Turkije in de ogen van Duitsland een rode lijn overtreden
Ook economisch zal de nieuwe koers pijn doen. Er zijn 6800 Duitse ondernemingen actief in Turkije. De export naar Turkije bedraagt 22 miljard euro, de import uit het land 15,4 miljoen. De Duitse regering raadt ondernemers nu af om in Turkije te investeren, bovendien staat de exportkredietverzekering, de zogeheten Hermes-onderpanden, op de tocht. In de Duitse pers is het woord handelsoorlog al gevallen, een doemscenario dat nu een stukje dichterbij lijkt.
Duitsland maakt het zichzelf met de nieuwe koers kortom niet makkelijk. Waarom kiest het daar dan toch voor? En waarom juist nu? Kristian Brakel, Turkije-expert van de Deutsche Gesellschaft für Auswärtige Politik, draait de vraag om: waarom niet eerder? “Ik ben verbaasd dat het zo lang duurde”, zegt hij. Al maanden daagt Turkije Duitsland uit, zegt hij. Het geduld is een keer op.
Rode lijn
Bovendien heeft Turkije in Duitse ogen een rode lijn overschreden. Door de arrestatie van mensenrechtenactivist Peter Steudtner op 5 juli is duidelijk geworden dat Duitse staatsburgers zomaar opgepakt kunnen worden in Turkije. De plicht van een regering om haar burgers te beschermen is in het geding, zei Gabriel. Sinds de mislukte coup in juli vorig jaar zijn al 22 Duitsers gearresteerd, negen zitten nog vast. Kennelijk is de casus-Steudtner de druppel.
Volgens de krant Die Welt steunt de Europese Commissie Duitslands harde lijn inzake Turkije.
Wat meespeelde, is het ‘informele’ Turkse aanbod om gearresteerde Duitse journalisten te ruilen tegen Turkse generaals die in Duitsland asiel aanvroegen. Het ruilaanbod wekte in Berlijn verontwaardiging: zo met mensen spelen, is ontoelaatbaar. Vorige week bleek ook dat Ankara tientallen, ook grote, Duitse ondernemingen op een terreurlijst had gezet.
Alleingang
De gevolgen van Duitslands nieuwe koers kunnen verreikend zijn, ook op Europees niveau. Des te opmerkelijker is Berlijns alleingang: het besloot op eigen houtje tot de hardere koers. Maar nu Duitsland definitief van het denkbeeld lijkt afgestapt dat Turkije onder Erdogan tot de EU kan toetreden, dwingt het Brussel tot nog duidelijker stellingname.
Volgens de krant Die Welt steunt de Europese Commissie Duitslands harde lijn. Eurocommissaris Johannes Hahn, verantwoordelijk voor uitbreidingsonderhandelingen, noemde zaterdag in die krant de Duitse opstelling ‘begrijpelijk’. “Ik geloof dat wij allemaal groot geduld hebben gehad met Turkije, maar het land schijnt dat niet op waarde te schatten.”
Mocht Berlijn terug willen krabbelen, na dit weekend lijkt dat moeilijk. Politiek leiders van SPD en CDU veroordeelden Erdogan fel. Wolfgang Schaüble (CDU, financiën) vergeleek Turkije met de DDR. Bondspresident Frank-Walter Steinmeier zei dat Duitsland niet kan aanvaarden wat er in Turkije gebeurt. De hardere Duitse koers is een kwestie van ‘zelfrespect’.