"Vrije tijd is stimulerend voor je balans en creativiteit", vertelt De Bel. Die vrije tijd hoeft niet per se een vakantie te zijn, maar kan ook een pauze op je werk zijn of ontspanning in de avonduren of het weekend. Maar een vakantie waarbij je weggaat, heeft volgens De Bel wel meer effect. "Je ziet bijvoorbeeld niet welke post er binnenkomt. Je bent echt weg van je dagelijkse omgeving en hebt de kans om je batterij weer op te laden."
Op vakantie bouw je ook energiereserves op die je later op je werk weer nodig zult hebben. "Onderzoek leert dat we ons werk goed kunnen blijven doen door een goede balans van energiegevers en energienemers te behouden", zegt Smit. "Waar dat soms even of langere tijd niet lukt, ga je interen op je 'reserve-energie'. Een ontspannen vakantie is het middel bij uitstek om die energiereserves weer aan te vullen."
Volgens Van den Heuvel van Arbeidspsychologisch Advies (APA) in Den Bosch heeft ieder mens ontspanning nodig om weer goed te kunnen werken, maar is een beetje stress helemaal niet erg. "Het zorgt ervoor dat je je goed kunt concentreren en scherp blijft. Te veel stress kan wel voor problemen zorgen, omdat je immuunsysteem daardoor wordt aangetast. Het is dus inderdaad belangrijk om een goede balans te vinden."
Afbouwen
Alvast 'afbouwen' voor je op vakantie gaat, vindt De Bel een goed idee. "Het is fijn om alles letterlijk en figuurlijk op te ruimen - zoals je mailbox, maar ook je huis - voor je weggaat. Voor je gemoedsrust is het beter om van alle drukte op het werk niet ineens naar een hele andere stand te moeten."
Smit adviseert om bijvoorbeeld twee weken voor je vakantie alvast een lijstje te maken in drie categorieën: taken die afgerond moeten worden, taken die overgedragen kunnen worden en werk dat kan blijven liggen. "Werk vervolgens die lijst af tot je met vakantie gaat."
Van den Heuvel: "Eigenlijk zou je in je werkende leven ook genoeg ontspanning moeten inbouwen. Dat kan met een pauze, door even te mediteren, door een boek te lezen of te sporten: het is voor iedereen anders. Probeer ervoor te waken dat jouw vakantie niet keihard nodig is om te ontspannen."
Vakantiegevoel
Eenmaal op vakantie hebben mensen er vaak moeite mee 'het vakantiegevoel' te pakken te krijgen. "Zijn je reserves goed op peil, dan voel je je na een of twee dagen helemaal op vakantie", aldus Smit. "Bij anderen is een week zeker nodig. Hoe dan ook is het goed om een keer per jaar zeven of tien dagen even helemaal los te zijn van je werksituatie."
Volgens De Bel plannen mensen een vakantie om zich goed te voelen en ter ontspanning. "Dus eigenlijk is het heel raar als je er dan 'in' moet komen. Als dat zo is, weet je dat je het eigenlijk te druk hebt gehad."
"Vaak hebben mensen ook een gevoel van 'nu moet het leuk zijn'", zegt Van den Heuvel. "Probeer dat los te laten. Als je vrijdagmiddag nog een deadline moest halen, is het heel logisch dat je op zaterdag niet helemaal ontspannen bent. Laat de boel maar even de boel en maak het jezelf niet te moeilijk. Gun jezelf een leuke vakantie. Niks moet."
Reizen
Houd ook rekening met de manier waarop je reist, adviseert De Bel. "Vliegen is eigenlijk een heel kunstmatig iets: ineens ben je in een andere wereld. Het duurt even voor je 'geland' bent. Met de trein reizen is al heel anders, dan acclimatiseer je terwijl je reist. En met de auto op vakantie gaan is fijn omdat je veel kunt meenemen, maar dan moet je wel genoeg pauzes nemen."
"Ik heb mezelf bijvoorbeeld afgeleerd om in één dag naar een verre bestemming als Italië te jakkeren. Kijk of er onderweg een leuke, speciale bestemming is waar je kunt overnachten, dan kun je daar naar uitkijken. Stop regelmatig, neem lekker eten mee: zie de reis zelf als het begin van je vakantie. Dan kom je heel anders aan en hoef je niet twee dagen bij te komen."
Mail checken
Probeer je op vakantie verder zo min mogelijk met werk bezig te houden. "Je bent natuurlijk vrij om je mail te checken, maar de aandacht die dat vraagt, gaat verder dan dat", waarschuwt De Bel. "Je hersenen komen direct in een bepaalde stand. Mijn advies is om alleen dingen te doen die echt niet kunnen wachten en daarover duidelijke afspraken te maken."
Van den Heuvel is het daarmee eens. "Vaak gaat het over verwachtingen: zijn die helder? Verwacht jouw werkgever dat je je mail leest of denk jij dat alleen maar? Alleen al het idee dat je bereikbaar moet zijn - of het nou zo is of niet - kan voor stress zorgen. Als je inderdaad duidelijke afspraken hebt gemaakt, is het helemaal niet erg om op een bepaalde dag even je mail te bekijken. Dan plons je een half uur later gewoon weer lekker in het zwembad."
Niet voorbereiden
In tegenstelling tot het 'afbouwen' voor je op vakantie gaat, raadt De Bel vakantievierders zeker niet aan om zich tegen het einde van de vakantie weer voor te bereiden op hun werk. "Vaak heb je allerlei goede voornemens, zoals het vasthouden van dat heerlijke vrije gevoel dat je op vakantie had. Bij de meesten is dat echter na een week of zelfs al een paar dagen weer verdwenen, dus ga daar zeker niet op voorsorteren. Vakantie is juist bedoeld om je bovenkamer even vrij te geven. Daarna zit je voor je het weet weer midden in het werk."
Smit stelt dat het soms wel rustgevend kan zijn om de dag voor je moet beginnen even je agenda door te nemen en een prioriteitenlijst te maken. "Ook wanneer dat op werk toch weer anders uitpakt, geeft dat die laatste dag van je vakantie een gevoel van rust. En ga de eerste dagen op tijd naar huis: je kunt niet alles in één of een paar dagen inhalen. Gun jezelf daar de tijd voor. Na een week zul je weer volop in je ritme zitten."