Hoe Trumpcare er uit komt te zien, ligt vooral aan de regeltjes van de Senaat

De Amerikaanse Senaat gaat mogelijk debatteren over een nieuwe zorgwet. Wat voor wet precies, niemand die het zo langzamerhand nog weet. Maar de druk om er, hoe dan ook, trots een aan het Amerikaanse volk te presenteren, is groot. Eén ding is zeker: het zou een heel andere wet worden als de Amerikaanse Senaat zich niet vrijwillig allerlei procedurele beperkingen oplegde.

Het eerste wat deze week ter tafel komt, is een 'motion to proceed', een motie om over te gaan tot een debat over de wet. Omdat er nog geen definitief voorstel is voor een zorgwet om het door de Republikeinen verafschuwde Obamacare te vervangen (omdat de Republikeinen in de Senaat het tot nu toe niet over de inhoud eens konden worden) zal die motie gaan over de wet die het Huis van Afgevaardigden aannam, en die niemand in de Senaat eigenlijk de moeite van het bespreken waard vindt. 

Maar als die motie eenmaal is aangenomen, kan met 'amendementen' in feite die hele wet herschreven worden. Bij gebrek aan een concreet voorstel kunnen die amendementen van de Democraten komen, van conservatieve Republikeinen en van gematigde Republikeinen. Het kan een complete chaos worden.

Chaos

Het is mogelijk dat we die chaos nooit te zien krijgen omdat de motie om met het debat te beginnen, wordt afgewezen. Alle 48 Democraten zullen tegenstemmen, om het slopen van Obamacare op voorhand te blokkeren. Van de 52 Republikeinen is er één, John McCain, ernstig ziek en dus afwezig. Dan hoeven er nog maar twee tegen te stemmen, omdat ze vrezen dat de uitkomst van het proces niets goeds betekent voor de mensen in hun staat, en het spel is met 49-51 verloren.

Dat is niet ondenkbaar: zeker vier Republikeinse senatoren hebben immers tot nu toe al, om verschillende redenen, de wetsvoorstellen die uit de koker van hun fractieleiding kwamen, afgewezen.

Als de motie wel wordt aangenomen, dan geldt ook voor ieder amendement, en de uiteindelijke wet, dat een meerderheid van de senatoren er voor moet stemmen, of eventueel precies de helft. In dat laatste geval wordt vice-president Mike Pence opgeroepen en brengt die als voorzitter van de Senaat de doorslaggevende stem uit. Ook dan kunnen dus, bij unanieme Democratische tegenstand, drie Republikeinen (en zo lang McCain wegblijft zelfs twee) elk plan van hun eigen partij torpederen.

Filibuster

Maar in het onwaarschijnlijke geval dat geen enkele Republikeinse senator zijn of haar partij deze week in de steek laat, kunnen de Republikeinen nog steeds niet zomaar alles in hun nieuwe zorgwet stoppen wat ze willen. De reden daarvoor is een oude regel die de Senaat zichzelf vrijwillig heeft opgelegd: de filibuster.

In principe is de filibuster (via het Frans afkomstig van het Nederlandse woord 'vrijbuiter') een vertragingstactiek: het is het recht van een senator oeverloos te oreren om te voorkomen dat er over een voorstel wordt gestemd dat hem of haar niet bevalt. In de ruim tweehonderd jaar dat de filibuster bestaat, is er aan dat recht geknaagd om te zorgen dat er toch wetten konden worden aangenomen. De belangrijkste tegenmaatregel is, dat een 'supermeerderheid' van 60 senatoren een filibuster mag beëindigen.

Die supermeerderheid hebben de Republikeinen niet. Maar er is nog een uitweg: een bepaalde categorie wetten, die over inkomsten en uitgaven gaan en niet in de eerste plaats over beleid, is vrijgesteld van de 60-stemmen regel en kan met gewone meerderheid worden aangenomen. Zo'n wet heet een 'reconciliation'-wet, en in die categorie willen de Republikeinen hun nieuwe zorgwet laten vallen.

Dat legt ze dus allerlei beperkingen op: een aspect van de zorg dat niet direct een financieel gevolg heeft, mag er niet in, hoe politiek essentieel de Republikeinen het ook vinden. Bijvoorbeeld het verbod voor een burger die van de overheid een zorgtoeslag krijgt, om van dat geld een polis te kopen die abortus vergoedt.

'Byrd bath'

Wie maakt uit welke aspecten wel en niet in de wet mogen voorkomen? De 'parliamentarian', een juridische deskundige die in dienst is van de Senaat en boven de partijen staat. Tegen het oordeel van deze functionaris, Elizabeth McDonough, is geen beroep mogelijk. Zij beoordeelt van tevoren elke reconciliation-wet. Een procedure die, omdat de meest recente versie van de regels op dit gebied te danken is aan wijlen senator Robert Byrd, het 'Byrd bath' heet.

Filibuster en reconciliation zijn parlementaire verkeersregels, geen in steen gebeitelde grondwettelijke principes. Als McDonough een element afwijst dat politiek onmisbaar is om de zorgwet er door te krijgen, dan zouden de Republikeinen bij meerderheid kunnen beslissen dat ze haar oordeel naast zich neerleggen. Maar dat zou een politieke aardverschuiving zijn: in feite zouden ze daarmee de hele filibuster-regel afschaffen. 

Het zou betekenen dat elke wet bij gewone meerderheid mag worden aangenomen. Dat zou het leven voor de Republikeinen op korte termijn makkelijker maken. Maar in de toekomst, als ze zelf weer eens in de minderheid zijn, zullen ze die mogelijkheid om de meerderheid dwars te zitten natuurlijk juist enorm missen.

Voortzwoegen

Waarschijnlijk zullen de Republikeinen dus onder het juk van de reconciliation-regels voortzwoegen om te proberen hun belofte aan de kiezers te vervullen en Obamacare af te schaffen en te vervangen, al is het niet door de wet die ze het liefst zouden zien.

Maar daar hebben ze ook weer niet alle tijd voor. Want Byrd liet zijn collega's nog een regel na: er kan maar één 'reconciliationwet' tegelijk in behandeling zijn. Dus zo lang er in de Senaat over de zorgwet wordt nagedacht, kan er bijvoorbeeld niet gewerkt worden aan hervorming van het belastingstelsel. En naar dat onderwerp, waar ze het heel wat meer over eens zijn dan over zorgverzekeringen, beginnen de Republikeinen onderhand hartgrondig te verlangen.