Zweden leven vaak alleen, maar voelen zich niet eenzaam
Zweden kent het hoogste percentage eenpersoonshuishoudens van Europa. Toch voelen weinigen zich alleen. 'Mensen zijn veel gelukkiger in een individualistische maatschappij.'
Zweden wonen veel vaker in hun eentje dan inwoners uit andere Europese landen. Volgens de laatste metingen van het Europees statistisch bureau Eurostat is zo'n 52 procent van de 5 miljoen Zweedse huishoudens eenpersoons. Dat is veel meer dan het Europees gemiddelde van 33 procent.
De documentaire 'The Swedish Theory of Love' die afgelopen week in Nederland in première ging, positioneert zich sceptisch tegenover die Zweedse zelfstandigheid: slaan we niet door in ons individualisme? Leuk, zo'n goedwerkende verzorgingsstaat waarin niemand afhankelijk is van het salaris van een partner, van een thuisblijvende moeder, van kinderen die voor hun aftakelende ouders hoeven zorgen. Maar is dat wel een zegen als het gevolg is dat we moederziel alleen thuis zitten omdat we niemand nodig hebben en niemand ons meer nodig heeft?
Geluksonderzoekers Filip Fors en Bengt Brülde noemen het: de Zweedse eenzaamheidsmythe. Ja, Zweden leven alleen. Zweden zijn zelfstandig. Maar eenzaamheid - dat is iets anders.
Het aantal eenpersoonshuishoudens blijkt weinig te zeggen over het geluk of ongeluk van de bevolking, zegt Brülde, filosoof aan de Gotenburg-universiteit. "Er is nauwelijks verband", zegt hij, "tussen objectief en subjectief, tussen een waarneembaar en gevoelsmatig alleen-zijn".
Dat de Zweden alleen leven, betekent nog niet dat ze gebrek hebben aan een sociaal netwerk
Eenzaamheidssage
Brülde en Fors onderzoeken beiden het Zweeds welbevinden. In een van hun laatste studies richten ze zich op het verband tussen individualisme en (on)geluk. Brülde: "Op individualisme scoort Zweden internationaal heel hoog. We hebben hier de mogelijkheid alleen te leven als we dat willen, omdat we niet afhankelijk zijn van familie. Waar andere populaties zijn aangewezen op hun ouders of kinderen, kunnen wij terugvallen op de staat."
Maar het feit dat de Zweden alleen leven, betekent nog niet dat ze gebrek hebben aan een sociaal netwerk. "We kunnen kiezen met wie we omgaan. De Zweden brengen misschien minder tijd door met hun ouders, tantes of broers, maar meer met vrienden."
Tekst loopt door onder afbeelding
Brülde: "De eenzaamheidssage stamt waarschijnlijk nog uit de tijd dat in Zweden bewoners diffuus over het land waren verspreid, dat iedereen zijn eigen stuk land had en geen buur in de wijde omgeving. Maar we zijn inmiddels eeuwen verder, dus dat beeld mag weleens bijgesteld."
Brülde en Fors enquêteerden duizenden Zweden met vragen over objectief versus subjectief alleen-zijn. Voorbeelden van de eerste categorie zijn: woon je alleen? Heb je een partner en hoeveel avonden breng je in je eentje door? De tweede categorie omvat vragen als: heb je een vriend op wie je kan rekenen als je steun nodig hebt? Heb je iemand in je omgeving door wie je je begrepen voelt? En ben je hecht met je familie?
"Op het gebied van subjectief of gevoelsmatig alleen-zijn doen de Zweden het in Europees perspectief verrassend goed", zegt Fors, socioloog aan de Umea-universiteit. Ongeveer 2 procent van de Zweden zegt een hechte vriendschap te missen. Alleen in Duitsland en Zwitserland ligt dat cijfer lager.
Echt, mensen zijn nog steeds veel gelukkiger in een individualistische maatschappij, waar ze van niemand afhankelijk zijn, hun leven naar eigen goeddunken kunnen inrichten
World Happiness Index
In de meeste Oost- en Zuid-Europese landen geeft een veel groter deel van de bevolking aan gebrek te hebben aan een goede vriend.
Ook tonen de Zweden een hoge 'omgangsfrequentie': het merendeel van de bevolking, ook de mensen die alleen leven, heeft 's avonds toch gezelschap. Het uiteindelijke eenzaamheidsgevoel ligt in Zweden op 5 procent. In onder meer Italië, Hongarije, Tsjechië en Bulgarije ligt dat percentage boven de 10, in Oekraïne en Rusland zelfs rond de 20.
Al met al vinden Fors en Brülde de veelgehoorde kritiek op de individualistische Zweedse samenleving, waarvan 'The Swedish Theory of Love' de zoveelste manifestatie is, onterecht. Brülde: "Echt, mensen zijn nog steeds veel gelukkiger in een individualistische maatschappij, waar ze van niemand afhankelijk zijn, hun leven naar eigen goeddunken kunnen inrichten. Kijk naar de World Happiness Index: daar staan de Noord-Europese landen altijd bovenaan. Als we zo eenzaam waren geweest, hadden we die ranglijst niet gevoerd."
Het jaarlijkse World Happiness Report van de Verenigde Naties is gebaseerd op uiteenlopende thema's, van economische welvaart tot levensverwachting, de mentale gezondheid van een volk en de subjectieve welzijnservaring. Noorwegen eindigde in 2017 op de eerste plaats, gevolgd door Denemarken en IJsland. Nederland staat op zes.
