Brexit zit Britten hoog

De foto is veelzeggend. Aan de ene kant EU-onderhandelaar Michel met zijn handen op een stapel dossiers. Aan de andere kant David Davis, de Britse onderhandelaar met voor zich, niets. Insiders noemen het beeld illustratief voor de huidige situatie. Waar de EU goed lijkt voorbereid op harde gesprekken weten de Britten eigenlijk zelf nog niet goed hoe ze de Brexit moeten spelen. Dat heeft alles te maken interne verdeeldheid na teleurstellende verkiezingsresultaten en een lastige coalitie met de Noord-Ierse protestanten. Binnen de Conservatieve Partij van de impopulaire en onzichtbare premier Theresa May – wier dagen geteld lijken – wordt daarover dagelijks geruzied.

Oud-premier Tony Blair en de liberale voorman en oud-minister van Handel, Vince Cable, zeggen zelfs hardop dat het mogelijk is alsnog bij de EU te blijven. Dat de prijs daarvoor hoog zal zijn – bijvoorbeeld geen uitzonderingsposities meer voor de Britten – weten ze ook. Blair en Cable hebben mooi praten. Het is zeker niet zo dat de Britten (lees: vooral Engelsen, want de Schotten en Noord-Ieren willen sowieso liever bij de EU blijven) diep door het stof willen gaan om achteraf toch maar liever toe te geven dat die hele Brexit niet zo’n goed idee was. Maar wel zijn steeds meer aanwijzingen dat ook onder 'Brexiteers' het besef groeit dat het misschien allemaal best wel eens vies kan tegenvallen. 

Terwijl de Europese hoofdonderhandelaar Michel Barnier weinig concessies zal doen valt op dat op het eiland zelf de toon van Britse politici en Britse opiniemakers met de week gematigder lijkt te worden. Zelfs de weggehoonde exit-betaling van mogelijk tientallen miljoenen lijkt bespreekbaar geworden in ruil voor toegang tot de Europese markt. En er is wel meer dat minder stoer klinkt dan een jaar geleden. Peilingen wijzen erop dat de kiezers zijn gaan twijfelen. Vond een meerderheid van 53 procent van de kiezers het in april nog niet nodig om de uitkomst van Brexit-onderhandelingen te beoordelen middels een referendum: nu vindt 54 procent dat juist wel nodig. 

Want er komen meer en meer praktische nadelen van een harde Brexit aan het licht. Negentien Britse instellingen hebben laten weten dan naar Dublin te zullen verhuizen. Dat scheelt de Londense City tienduizenden banen. Ander probleempje: Euratom, de Europese samenwerking in nucleaire zaken. Volgens de Brexiteers zouden de Britten wel zonder kunnen. Niet dus, Britse radiologen waarschuwen nu dat de bestraling van kankerpatiënten straks in grote problemen kan komen omdat je medisch nucleair materiaal niet zomaar kan verschepen. Conservatieve politici moeten hun kiezers straks uitleggen dat de bestraling van familieleden wordt vertraagd met alle risico’s van dien. In de traditioneel anti-Europese media klinken ook wat andere geluiden. Een notoire EU-hater als The Daily Mail zingt hetzelfde liedje maar The Times bijvoorbeeld – ook bepaald geen vriend van Brussel – geeft nu opmerkelijk meer ruimte aan gematigde Conservatieven die waarschuwen voor de implicaties van een harde exit. 

Britse captains of Industry waarschuwen al langer in koor voor de economische chaos die dreigt als de Brexit-onderhandelingen niet succesvol zijn. Hoge ambtenaren trekken regelmatig aan de bel dat het niet zal lukken Europese wetgeving tijdig te vervangen door Britse. Britse vliegvelden voorspellen problemen als vluchten van en naar de EU niet langer onder het huidige vrije luchtverkeer vallen.

 Zelfs het grote argument van de harde Brexiteers (minder buitenlanders, lees: minder Oost-Europese migranten) brokkelt nu af. Een meerderheid van de Britse kiezers zegt in een peiling nu hier verregaande concessies te willen doen; in ruil voor blijvende toegang tot de Europese markt. Banen zijn uiteindelijk belangrijker dan migratieproblemen, zo lijkt het.

Overtuigde Brexiteers zwijgen tegenwoordig spectaculair. En UKIP-voorman Nigel Farage maakt zich grote zorgen dat de discussie over de voor- en nadelen van het Europese lidmaatschap over gedaan moeten worden, terwijl dat volgens hem een afgesloten hoofdstuk was. De lang geafficheerde overtuiging dat de Britten trendsetters waren en zouden voorgaan in een hele reeks landen die wel uit de EU willen stappen, is ingeslikt. ,,Ik denk niet dat iemand ons op deze weg gaat volgen", constateerde onlangs David Davis.