Wie is de oud-spion die Trump Jr. sprak?

Als er iemand is die weet hoe een goede lastercampagne iemands reputatie kan vernietigen, dan is het Rinat Akhmetshin. Als oud-KGB'er, bedreven in contraspionage, heeft hij de afgelopen jaren zijn werk gemaakt van het verzamelen van informatie. Makelaar in informatie. Al noemt hij zichzelf lobbyist, met Washington als uitvalbasis, met de hele wereld als zijn werkterrein en een machtig en rijk netwerk als werkgever.

Dus als zo'n Rus ineens opduikt in de entourage van de Amerikaanse president Donald Trump, dan gaan de alarmbellen af.

Akhmetshin bevestigde afgelopen weekend zelf dat hij zich - in spijkerbroek en T-shirt - in juni 2016 bij de Trump Tower in New York had gemeld voor een ontmoeting met de zoon van Donald Trump en een Russische advocate. Een ontmoeting waarmee de zoon van Trump gretig instemde, omdat hem schadelijke informatie over Hillary Clinton werd beloofd.

De aanwezigheid van voormalig spion Akhmetshin is voor velen de bevestiging dat medewerkers van Trump wel heel erg dicht bij de Russische geheime dienst kwamen.

Is dat zo? Wie is deze Rinat Akhmetshin eigenlijk? En welke rol speelde hij een paar jaar geleden in een Nederlandse rechtszaak?

Spionage

De in 1967 geboren Akhmetshin kwam volgens The New York Times in 1994 naar de Verenigde Staten om te studeren. Eind jaren tachtig had hij, zoals zoveel jongeren in de Sovjet-Unie, in het leger gezeten. Hij werkte voor een eenheid die gelieerd was aan de militaire inlichtingendienst GROe en zocht naar spionnen in het Sovjet-leger. 

Na zijn studie raakte Akhmetshin betrokken bij lobbywerk door te gaan werken voor een organisatie die democratie bevordert in Kazachstan. Zijn lobbycarrière heeft hij langzaam uitgebouwd, waarbij het erop lijkt dat hij op verschillende plekken in de wereld Russische belangen vertegenwoordigt door gebruik te maken van desinformatie en lastercampagnes. Zijn thuis is Washington, waar hij een riante woning ter waarde van twee miljoen dollar bewoont. Hij is een opvallende verschijning, schrijft The New York Times. Kunstverzamelaar en operaliefhebber met opgeschoren krulhaar, zoals de cultheld uit David Lynch' Eraserhead. Hij rijdt op een oranje fiets.

In welk krachtenveld de snel pratende en humoristische Rinat Akhmetshin klusjes opknapt, is goed te zien in een zakelijk conflict tussen een steenrijke Rus en drie al net zo rijke Kazachstaanse zakenmannen, een paar jaar geleden. Dit conflict draaide om de mislukte bouw van een mijnschacht in Rusland, zo blijkt uit rechtbankstukken. De Rus Melnitsjenko had daarvoor het bedrijf International Mineral Resources (IMR) van het Kazachstaanse trio Matsjkevitsj, Sjodijev en Ibragimov ingehuurd, maar de bouw verliep niet volgens wens en kwam uiteindelijk niet af. Dat gebeurt wel vaker met dit soort projecten.

Gerommel

Maar volgens Melnitsjenko was er iets serieuzers aan de hand: bedrog, omkoping en allerlei ander gerommel, waardoor hij een schadeclaim van 800 miljoen euro indiende bij een Nederlandse rechtbank. Nederland ja, want het bedrijf van het Kazachstaanse trio heeft een fiscale structuur die via Nederland naar Luxemburg loopt.  

Tot zover een zakelijk conflict, zoals er vele zijn. De Nederlandse rechter oordeelde uiteindelijk in 2014 dat er geen sprake was geweest van fraude en de schadeclaim werd afgewezen. Zaak gesloten, leek het.

Niet voor de Kazachstaanse zakenmannen, die een jaar later in 2015 in New York een rechtszaak tegen Akhmetshin aanspanden vanwege dit zakelijke conflict. Bij een beetje ruzie hoort namelijk moddergooien en zwartmakerij, en daar kwam Akhmetshin in het spel, blijkt uit de rechtbankdocumenten. Daarin staat hij omschreven als een voormalig inlichtingenofficier die de kunst van het inlichtingen verzamelen nog steeds beoefent, maar nu op commerciële basis. Die verzamelde informatie strooit hij vervolgens uit onder journalisten die hij kent en ontmoet in dure hotels in Londen, Parijs en Washington om zo lastercampagnes tegen de opponenten van zijn klanten te ontketenen. Als media zijn informatie publiceren, gebruikt hij die stukken weer als rechtvaardiging voor rechtszaken. Hij geeft de journalisten bij dat soort gelegenheden USB-sticks, harde schijven of papier. E-mails schrijft hij nooit, bevreesd dat ze uitlekken.

Volgens de documenten zou Akhmetshin in dit geval een team hackers hebben verzameld om in te breken bij computers van IMR voor het verzamelen van belastende informatie. IMR huurde, zo blijkt uit de stukken, vervolgens weer een onderzoeker in die Akhmetshin moest observeren. Die legt in 2014 een ontmoeting vast tussen de voormalige Russische inlichtingenofficier en een klant in een koffiezaakje in Londen. Akhmetshin geeft zijn klant een harde schijf met de gestolen informatie over IMR en zegt: 'Er staat een heleboel materiaal op. Maar dat is ook waar je voor betaalt.' De informatie zou vervolgens zijn gebruikt in de Nederlandse rechtszaak.

De zaak tegen Akhmetshin werd in 2016 ingetrokken. Tegen The New York Times ontkende hij dit weekend dat hij de computers van IMR had gehackt.

Trump Jr.

Hoe kwam deze man vervolgens bij een ontmoeting met Donald Trump jr.? Akhmetshin zelf zegt dat het onder meer te maken heeft met zijn lobbywerk. Al jaren verzet hij zich tegen een Amerikaanse wet, de Magnitsky Act, die sancties treft tegen Russen die de mensenrechten schenden. Zo kwam hij vanaf 2015 in contact met de advocate Natalia Veselnitskaja. Zij was degene die Donald Trump jr. compromitterende informatie over Clinton zou geven. Veselnitskaja zou Akhmetshin op de dag zelf hebben gevraagd om mee te komen.

Omdat hij geen tijd had zich te verkleden, verscheen hij in spijkerbroek en T-shirt. Tijdens de bijeenkomst met Trump jr., die ook werd bijgewoond door Trumps schoonzoon Jared Kushner en campagneleider Paul Manafort, heeft Veselnitskaja volgens Akhmetshin documenten overhandigd met informatie over illegale geldstromen naar de Democratische Partij. Die informatie zou het kamp-Trump goed kunnen gebruiken in de verkiezingsstrijd met Clinton.

Het verleden van Akhmetshin en het feit dat Donald Trmp jr. nooit iets heeft gezegd over diens aanwezigheid bij de ontmoeting, voeden de theorie dat Trump hulp heeft gehad van de Russische overheid in zijn verkiezingscampagne. De uitgesproken ex-NSA-medewerker John Schindler zei dit weekend '99 procent zeker' te zijn dat Akhmetshin nog 'onder controle' staat van Russische diensten. Voormalig CIA-spion Rolf Mowatt-Larssen zei in The Washington Post dat de bijeenkomst alle kenmerken had van een 'Russische inlichtingenoperatie'.

Mediamanipulatie behoort tot de kernactiviteiten van de Russische diensten, zegt voormalig AIVD'er Kees-Jan Dellebeke. Daarom past Akhmetshin bij het profiel van een spion. Dellebeke kent de Russische methoden goed, hij was zelf actief voor de geheime dienst in de Koude Oorlog. 'Russen zijn op inlichtingengebied de allerbeste schakers: uitgerust met weinig geld, zeer lange adem, oneindig veel geduld, met een langere termijnvisie dan welk doorsnee westers land dan ook.'

Ook Ben de Jong, werkzaam aan de Universiteit van Amsterdam en bekend met de werkwijze van Russische geheime diensten, vindt het 'ondenkbaar' dat Akhmenshin niet op 'een of andere manier gelieerd is aan een Russische dienst'. Voormalige KGB'ers bestaan niet, zegt hij. 'Zelfs als iemand als Akhmetshin geen zin zou hebben om met de Russische dienst mee te werken, hebben ze in Moskou allerlei middelen ter beschikking om hem onder druk te zetten, bijvoorbeeld via familie die nog in Rusland woont. Hij kan makkelijk worden gechanteerd.'

Simplistische redenering

Mark Galeotti is sceptisch over alle Rusland-ophef. Hij kende Akhmetshin al voor dit weekend. Hij is Ruslandspecialist, veiligheidsexpert en onderzoeker bij het instituut voor Internationale Betrekkingen in Praag. Galeotti per mail: 'Akhmetshin heeft zijn verleden als militaire inlichtingenman nooit verhuld. En ik ben er zeker van dat de Amerikaanse autoriteiten hem zorgvuldig hebben gecontroleerd toen hij een verblijfstatus aanvroeg.' Galeotti hekelt met name de simplistische redenering 'eens een Russische spion, altijd een Russische spion'. 'Ik heb geen enkel bewijs gezien dat hij ingezet wordt door de Russische overheid.' Ja, hij lobbyt voor een zaak die raakt aan de belangen van het Kremlin, maar heeft ook zaken gedaan die tegengesteld zijn aan de belangen van Moskou, zegt Galeotti. 

Dat maakt de betrokkenheid van Akhmetshin lastig te duiden. Werkt hij heimelijk voor het Kremlin of is hij een simpele lobbyist? 'Natuurlijk heeft Rusland de Amerikaanse verkiezingen beïnvloed', zegt Galeotti. 'En niet zozeer omdat men dacht dat Trump president kon worden, maar omdat men bevreesd was voor Clinton en haar zo veel mogelijk wilde verzwakken. Maar ik zie geen enkele reden voor al die obscure berichten over samenzwering en dergelijke.'

Dellebeke is het daar niet mee eens. Hij wijst op de Russische wijze van beïnvloeding: met weinig geld, gebruikmakend van een netwerk in de oliemaffia. Precies zoals Akhmetshin doet. 'Er is geen Rusland-hysterie. Veel westerlingen onderschatten de Russen; de Koude Oorlog is al geruime tijd opnieuw aan de gang.'