Dit is een artikel uit het NRC-archief De artikelen in het archief zijn met behulp van geautomatiseerde technieken voorzien van metadata die de inhoud beschrijven. De resultaten van deze technieken zijn niet altijd correct, we werken aan verbetering. Meer informatie.
Bekijk hele krant

NRC Handelsblad

Media

Mediahype van de dag of toch die mooie documentaire?

Zap Hans Beerekamp had in zijn laatste maanden als tv-recensent steeds minder zin om mee te gaan met de hype van de dag. Dan liever een stuk over een bijzondere documentaire, zoals deze week ‘Dit Waren Wij’.

De familie Hendriks in ‘Dit Waren Wij’ (2DOC/VPRO).
De familie Hendriks in ‘Dit Waren Wij’ (2DOC/VPRO).

Het is voor een tv-recensent verleidelijk om over de hype van de dag te schrijven. Iedereen heeft het erover, dus wil de lezer graag weten wie wat gezegd heeft. Het aantal kliks en leesminuten online is altijd het hoogst bij de nabeschouwing van een relletje bij Pauw of Jinek. Het is misschien de essentie van mediajournalistiek.

Toch kreeg ik steeds meer genoeg van dat kluitjesvoetbal. Wilt u echt precies weten wie er het hardst schande riep over de elleboogstoot van wereldkampioen Peter Sagan in de Ronde van Frankrijk? Zoals altijd waren dat de mensen die het minst verstand hadden van het onderwerp, terwijl de experts een genuanceerder oordeel hadden: de eerste aanraking kwam van slachtoffer Mark Cavendish.

Het nadeel is ook dat je heel geforceerd een mening moet formuleren die niet in al die andere columns te lezen valt. Het laatste halfjaar ging ik de mediaophef vrij consequent uit de weg, omdat ik er echt niks meer aan kon toevoegen. En dan besloot ik op het laatste moment toch iets te melden over die interessante documentaire waar bijna niemand anders over schreef en die in ieder geval minder kliks en minuten zou genereren (hoewel ook dat soms meeviel).

Op dinsdag dacht ik om vele redenen verreweg het langst na over Dit Waren Wij (2DOC/VPRO). Documentairemaker Josefien Hendriks (Amsterdam, 1983) stelde uit ruim 100 uur home movies van haar vader (plus de dagboeken van haar moeder en haar eigen herinneringen) een compilatie samen: een anatomie van het gezin waarin zij opgroeide.

De montage is associatief en bijna essayistisch, zodat ruimte ontstaat voor meerdere interpretaties. Zelf had Josefien altijd begrepen dat de rolverdeling tussen haar en haar oudere zus en broer als volgt was: Lot was groot, Beer was lastig en Josefien was lief. Maar de beelden staven die makkelijke positionering niet. Bovendien is het commentaar vanachter de camera door vader Rob, als een vlogger avant la lettre, voortdurend cynisch en negatief, vooral over zijn zoon. Moeder Ellen heeft vaak hoofdpijn en het gevoel dat alles haar door de vingers glipt.

Als aanvullend bewijs voor de stelling dat gezinnen incubators van neurosen zijn (in de woorden van Josefien: ‘terreurorganisaties’) voldoet Dit Waren Wij redelijk, maar ik vind een ander aspect nog spannender. Doordat deze cameraman niet alleen de hoogtepunten vastlegde, krijgen we een zeer gedetailleerde indruk van het dagelijks leven in een vermoedelijk redelijk progressief milieu in de jaren 80 en 90. Daar keek ik mijn ogen op uit, een en al herkenning, maar ook verbazing over hoeveel er sindsdien veranderd is. Het meest opvallend is de volstrekte vanzelfsprekendheid van naakte kinderen en volwassenen, zowel thuis als tijdens de vakanties. Daar werd geen punt van gemaakt.

Nu wel. Wie zelfs een kind in badkleding fotografeert in een openbaar zwembad, loopt de kans daarop te worden aangesproken door andere ouders. Levensgevaarlijk om zoiets op Facebook te zetten, want zo lok je pedofielen aan. Mannen kunnen niet meer met goed fatsoen in een kinderdagverblijf werken. Te riskant.

Ook deze hysterie heeft iets met media te maken. Volgens mij is het hier vooral begonnen met de maandenlange aandacht voor het misbruik van kinderen in een crèche door Robert M. De televisie kreeg er maar geen genoeg van, zoals van elk vermist, misbruikt of vermoord kind. Kliks. Kijkcijfers. De prijs die we ervoor betalen is een tamelijk opgefokte en onrealistische verhouding tot blote of zelfs maar gedeeltelijk ontklede kinderen en permanente stress in de opvoeding.