'Schokkend beeld' of 'onzinnige stemmingmakerij'? Vijf vragen over criminaliteit onder asielzoekers
Uit nieuwe vrijgegeven politiecijfers blijkt dat tweederde van de van een misdrijf verdachte asielzoekers uit veilige landen komt. Zijn die crimineler?
Hoe opzienbarend zijn deze cijfers?
Plaatsen als Groningen en Ter Apel maakten najaar 2016 al melding van toegenomen criminaliteit gepleegd door met name asielzoekers zonder kans op een verblijfsvergunning. De politie sprak toen van een 'toegenomen problematiek van overlast, winkeldiefstal en drankmisbruik'. Die trend, toen met name gesignaleerd in Noord-Nederland, wordt nu bevestigd door cijfers die de politie heeft vrijgegeven nadat De Telegraaf een beroep had gedaan op de Wet Openbaarheid Bestuur.
'Schokkend beeld misdaad kansloze asielzoekers', concludeerde De Telegraaf vrijdagochtend. Minister Blok (Veiligheid en Justitie) zei op BNR Nieuwsradio dat het gaat om zorgelijke cijfers, 'die overigens niet geheel nieuw zijn'.
'Het is onzinnige stemmingmakerij', zegt hoogleraar criminologie Jan van Dijk van de Universiteit van Tilburg. 'De cijfers zijn niet erg hoog.'
Hoeveel delicten zijn er dan gepleegd?
De Nationale Politie deed onderzoek naar de periode januari tot en met oktober 2016. Ze telde 707 misdrijven door asielzoekers, waarvan 460, dus tweederde, werden gepleegd door 'veiligelanders', dus migranten zonder kans op een verblijfsvergunning. Daarbij gaat het vooral om Albanezen, Georgiërs, Marokkanen en Algerijnen, die volgens de politie vaak al in meerdere Europese landen asiel hebben aangevraagd.
Tweederde werd gepleegd door 'veiligelanders', dus migranten zonder kans op een verblijfsvergunning
Om wat voor misdrijven gaat het?
In ongeveer de helft van de zaken gaat het om winkeldiefstal. Ook heling, zakkenrollerij en huisinbraken staan in de top tien.
Behalve de cijfers over de eerste tien maanden in 2016, heeft de politie weekoverzichten vrijgegeven. Daarin staat onder meer dat de politie denkt dat asielzoekers soms op bestelling voor anderen producten stelen, zoals sigaretten en opzetborsteltjes voor elektrische tandenborstels.
De weekberichten geven ook inzicht in problemen binnen asielzoekerscentra. Zo zouden met name Marokkanen en Algerijnen - 'in combinatie met alcohol en drugs' - daar volgens de politie agressief gedrag vertonen, onder meer vanwege onderlinge diefstal.
Waarom zijn zogenoemde 'veiligelanders' crimineler dan andere andere asielzoekers?
Onderzoekers van de Erasmus Universiteit Rotterdam concludeerden in 2010 al dat afgewezen asielzoekers vaker betrokken zijn bij 'overlevingscriminaliteit' zoals diefstal. Hoogleraar Van Dijk: 'Echte vluchtelingen uit Syrië of Irak komen hier voor veiligheid en een betere toekomst van hun kinderen. Dan ga je niet uit stelen. Maar ik kan me voorstellen dat bij die nepasielzoekers uit bijvoorbeeld Georgië meer dubieuze types zitten. Dat is geen land waar je hoeft te vrezen voor je veiligheid. Daar zitten misschien ook criminelen tussen die het daar te heet onder de voeten is geworden.'
De Rotterdamse onderzoekers schrijven: 'Een zwakke juridische status hangt samen met een sterkere betrokkenheid bij criminaliteit.' Of zoals dorpsbewoner Ton Versteeg de overlastveroorzakers in Ter Apel in december profileerde: 'Ze hebben niks anders, ze hebben niks te verliezen, dus het interesseert ze ook allemaal niks.'
Afgewezen asielzoekers zijn vaker betrokken zijn bij 'overlevingscriminaliteit' zoals diefstal
Plegen asielzoekers meer misdrijven dan Nederlanders?
Uit eerder wetenschappelijk onderzoek is bekend dat asielzoekers vaker delicten plegen dan de gemiddelde Nederlander, maar minder vaak dan niet-westerse migrantengroepen die al langer hier verblijven.
De nieuwe politiecijfers passen in dat plaatje. Tot en met oktober 2016 waren 566 asielzoekers verdachte van een of meerdere delicten. Afgezet tegen het totaal aantal asielzoekers dat de eerste tien maanden van 2016 in Nederland aanklopte (23.857 mensen), betekent dat dat 2,4 procent van de asielzoekers verdachte was.
In de hele Nederlandse bevolking was in 2016 volgens CBS-cijfers 1 procent verdachte van een delict. Asielzoekers zijn dus vaker crimineel dan gemiddeld. Migranten van niet-westerse herkomst die al langer in Nederland verblijven, zijn in deze vergelijking juist weer iets crimineler dan asielzoekers: 2,9 procent was in 2016 verdachte.
Dat asielzoekers vaker crimineel zijn dan gemiddeld komt ook doordat zij vaker man, jong en alleenstaand zijn. In alle herkomstgroepen zijn die oververtegenwoordigd in criminaliteit. Van het totaal aantal mannen tussen de 18 en 25 jaar was in 2016 volgens het CBS bijvoorbeeld 3,8 procent verdachte van een misdrijf.
Dat asielzoekers vaker crimineel zijn dan gemiddeld komt ook doordat zij vaker man, jong en alleenstaand zijn