Waarom uitgevers miljarden omzetten met wetenschappelijk werk

Hoe kan het toch dat uitgever Reed Elsevier, tegenwoordig bekend als RELX, miljarden euro’s per jaar omzet met de distributie van wetenschappelijke artikelen? Is het eerlijk dat uitgevers zo veel geld verdienen met werk dat gedaan wordt door wetenschappers?

The Guardian schreef een longread over de discussie rondom wetenschappelijke uitgevers. In tegenstelling tot bijvoorbeeld de journalistiek, wordt wetenschappelijk werk voornamelijk betaald door universiteiten, die weer vaak afhankelijk zijn van overheidsgeld en sponsoren. Zelfs de redactie van artikelen wordt gratis door wetenschappers onderling geregeld. Zoals het Britse dagblad concludeert:

“Het is alsof The New Yorker of The Economist aan journalisten zou vragen om gratis te schrijven en elkaars werk te redigeren, en vervolgens de overheid zou vragen om de rekening te betalen.”

The Guardian leidt de discussie terug tot de Britse mediamagnaat Robert Maxwell, die in de jaren ’50 zijn uitgever Pergamon binnen tien jaar wist uit te breiden tot een organisatie met veertig verschillende tijdschriften.

Hoewel uitgevers vroeger misschien kosten maakten met het drukken van wetenschappelijke tijdschriften, wordt er tegenwoordig veel verdiend aan online verkoop. Het downloaden van een wetenschappelijke publicatie kan tientallen euro’s kosten.

Open access

Het gaat eigenlijk zelfs nog verder: universiteiten die gebruik willen maken van de publicaties moeten betalen, terwijl ze zelf gratis de input verzorgen waar bedrijven zoals Elsevier geld aan verdienen. Niet alleen zorgt dit voor een rare constructie waarin betaald moet worden voor werk dat door de wetenschappelijke wereld zelf gefinancierd is, ook beperkt het de uitwisseling van informatie en publicaties waardoor wetenschappers minder goed op de hoogte zijn van elkaars bevindingen.

Al langer roepen wetenschappers daarom ook gefrustreerd op tot zogeheten “open access’: kennis moet vrij beschikbaar zijn. Het internet biedt alle mogelijkheden voor de vrije stroom van informatie wereldwijd.

Lees het NRC-interview met Alexandra Elbakyan: Gratis wetenschap via Kazachstan

Zo besloot de Kazachstaanse idealist en computerwetenschapper Alexandra Elbakyan verandering te brengen in de macht van uitgevers. Haar website Sci-Hub weet met een proxy-systeem in de databases van universiteiten te komen, waardoor gebruikers artikelen gratis kunnen downloaden.

Inmiddels heeft een rechtbank in New York besloten dat ze 15 miljoen dollar (13,3 miljoen euro) schadevergoeding moet betalen. In een interview eerder met NRC concludeerde Elbakyan: “het is onethisch het delen van wetenschappelijke informatie te verbieden en te vervolgen”.