Direct naar artikelinhoud
Opinie

Opinie op Zondag - Britse beterweters maken hun grootste fouten het liefst zelf

Prikkelende opinies op een dag dat u er tijd voor heeft: de Volkskrant presenteert elke zondag bijdragen van een vaste club van acht auteurs. Vandaag historicus Dirk-Jan van Baar.

en
De Britse premier Theresa May verlaat de EU-top in Brussel, 22 juni.Beeld ap

Niemand zal graag in de pumps staan van Theresa May. Het staat niet eens vast of de vrouw die de Brexit in goede banen moet gaan leiden het einde van de zomer haalt. De Britse premier moet een opstand vrezen in haar eigen partij, nadat zij op 8 juni niet het mandaat kreeg waarop zij had gerekend en zich afhankelijk heeft gemaakt van de opvolgers van dominee Paisley, een Noord-Ierse stokebrand die nog schreeuwiger was dan de ergste brulboeien van UKIP.

Rampen komen nooit alleen - zie het afbranden van een Londense woontoren - en de Britse Conservatieven staan voor een waar horrorscenario. Geheel onnodig en geheel door eigen toedoen.

Sterk en stabiel leiderschap had mevrouw May beloofd, en dat leverde zij na de Brexit-schok van vorig jaar. Het vacuüm waarin Groot-Brittannië verkeerde, wist zij kordaat op te vullen. Haar ernst stak weldadig af tegenover de fratsen van Brexit-clowns als Boris Johnson en Nigel Farage, die het ooit zo trotse Albion belachelijk maakten. Theresa 'took back control', en de toestand ontspande zich. Zo snel, dat het even leek of de Brexit een serieuze optie was, normale politiek waar je gewoon voor kunt kiezen.

De Britse Conservatieven staan voor een waar horrorscenario, geheel onnodig en geheel door eigen toedoen

Trump

De verkiezing van Donald Trump in Amerika, die de Brexit aanbeval, leek ervoor te zorgen dat de Britten niet alleen zouden staan, maar steun kregen van hun favoriete bondgenoot aan de andere kant van de oceaan. Er woei weer een protestantse wind hun kant op. Mooi niet. Tegen de storm in hielden de Europese ankers stand, en nu zijn het Angela Merkel (net als May een domineesdochter) en de nieuwe Franse president Emmanuel Macron die de wind in de zeilen hebben.

Trump, bekritiseerd door de Europese president Donald Tusk en de paus in Rome, is niet eens meer welkom in Londen. De Amerikaanse president is zo besmet dat ook de Britten hem liever op afstand houden. Uit 'America first' spreekt niet de geest van de vrijhandel waarvan de Britten vorig jaar nog dachten dat de rest van de wereld daarop zat te wachten. En de Europese Markt waarvan ze sinds 1973 wel lid zijn, willen ze via 'een nieuwe handelsdeal' de rug toekeren.

In het opkomende Azië begrijpt niemand dat. Het is ook niet te begrijpen. Neem dat verschil tussen een 'harde' en een 'softe' Brexit waar het in Groot-Brittannië steeds over gaat. Vanuit Brussel gezien bestaat dat niet. Elke Brexit is een harde Brexit, deal of geen deal. Daarentegen meent mevrouw May dat géén deal beter is dan een slechte deal. Daaruit spreekt niet alleen het misverstand dat de Britten nog een onderhandelingspositie hebben, maar dat er ook wat te onderhandelen valt.

Uit 'America first' spreekt niet de geest van de vrijhandel waarvan de Britten vorig jaar nog dachten dat de rest van de wereld daarop zat te wachten

Tijdsdruk

Tegenover een gesloten blok van 27 Europese lidstaten die zich procedureel opstellen is dat een illusie. Erger: het zijn de Britten die zich door het inroepen van Artikel 50 zelf onder tijdsdruk hebben geplaatst en het zijn de Britten die zich een voorstelling moeten maken hoe het zonder Brussel verder kan.

Noorwegen en Zwitserland kunnen geen model zijn, uittreden uit een club is iets heel anders dan er nooit lid van zijn geweest. Meer dan veertig jaar verwevenheid ontmantel je niet even in twee jaar zonder daar een enorme prijs voor te betalen. Hier geldt: 'wie breekt, betaalt' (in Nederland bekend van eindeloze kabinetsformaties).

Verbijsterend dat de Britten, met hún kruideniersmentaliteit ('I want my money back!'), daaraan voorbijgaan. De aanslagen in Manchester en Londen hebben laten zien dat uittreden uit de EU ook geen soelaas biedt als je al 23.000 jihadisten binnen de eigen grenzen hebt. De Britten zullen ervaren dat je meer last van de EU hebt als je er geen lid van bent dan wel.

Uittreden uit een club is iets heel anders dan er nooit lid van zijn geweest

Stille kracht

Wat we nu al zien, nu de Britten op zoek naar de uitgang zijn, is de stille kracht van het Europese integratieproces. Dat 'verhardt' zich als partijen zich eraan willen onttrekken en het spel niet meer meespelen. De grootste dwarsliggers worden onder curatele geplaatst. Dat hebben we bij de eurocrisis gezien, waar Griekenland op een speciale behandeling mag rekenen, en ook Groot-Brittannië koerst tijdens het Brexit-proces op zo'n niemandsland af.

Het leidt in Londen nu al tot een permanente regeringscrisis en het is de vraag of de Britten zich straks nog zelf kunnen besturen - waar de hele Brexit om begonnen was! Niets belet de Britten hier overigens weer uit te treden. Zij kunnen zelf besluiten op de Brexit terug te komen, via een nieuwe regering, een tweede referendum of domweg voortschrijdend inzicht dat op het Europese vasteland allang bestaat.

Er zijn vele wegen die naar Brussel leiden. Alleen is het zaak dat de Britten die zelf ontdekken, en dat zij hun blunders niet door de buitenwereld ingepeperd krijgen. Van belerende vingertjes houden Britse dominees niet, zij maken hun grootste fouten het liefste zelf.

De Britten kunnen zelf besluiten op de Brexit terug te komen