America First? Ivanka Trump laat haar kleding goedkoop in Indonesië produceren

Het is bijna Lebaran, zoals het Suikerfeest in Indonesië heet. Dan krijgt Nira tien dagen vrij. Het is de enige vakantie die ze heeft in een jaar. Ook krijgt ze een bonus van de fabriek waar ze werkt, extra geld dat ze dit jaar goed kan gebruiken. Na de vakantie staat ze op straat: er is even wat minder werk, dus worden vijfhonderd werkers ontslagen. 'Ik heb een tijdelijk contract, en dat is afgelopen', zegt Nira. 'Dat is hoe het hier gaat tegenwoordig.'

Nira werkt bij Buma Apparel Industry in Subang, een fabriek waar drieduizend vrouwen de kleding voor de rest van de wereld naaien. De naaifabriek heeft prominente klanten. Een van hen is Ivanka Trump, dochter van de Amerikaanse president Donald Trump. Zij laat hier de kleren van haar eigen modemerken produceren. Goedkoop, want Indonesië is nog steeds een lagelonenland, en zeker een stuk goedkoper dan de Verenigde Staten. Nira en haar collega-naaisters krijgen 2,3 miljoen rupiah per maand, 155 euro.

Elke dag moe

Vrijdag stromen ze om half twaalf allemaal naar buiten voor de middagpauze. Vanwege het vrijdaggebed is die een halfuur langer dan de rest van de week. Dat is al een kleine luxe. Het voelt bijna als een minivakantie van het opgejaagde productieleven in de fabriek. Voor welk kledingmerk ze naait kan haar niet schelen. 'Elke dag ben ik moe, moe van het werk en moe omdat ze steeds maar weer boos op ons zijn als we onze doelstellingen niet halen.' Ivanka Trump is voor haar een naam uit een wereld die zij nooit zal kennen.

Ivanka is niet alleen de dochter, maar ook de naaste adviseur van haar vader. De presidentsdochter hoeft daarom niet bang te zijn voor zijn toorn, ondanks dat ze lijnrecht ingaat tegen Donald Trumps regeringsmotto America First. Export van werk en Amerikaanse banen zou niet meer worden getolereerd, zei hij, maar zijn dochter laat desondanks haar spullen in China, Vietnam en Indonesië maken, door arme vrouwen zoals Nira.

'Vrouwen die werken' zijn een inspiratie voor Ivanka, zegt zij zelf in een gelikte reclamevideo voor haar merk Women Who Work. Zij heeft zelfs een boek gewijd aan die inspirerende vrouwen, 'voor wie niet alleen 9 tot 5 belangrijk is'. Na een volle, creatieve werkdag leiden zij ook nog eens een full life. Gekleed in Ivanka's kleren natuurlijk.

De vrouwen waar Ivanka het over heeft, vind je niet in Subang. Als Nira naar haar dorp rijdt, is zij doodop. Ze heeft nauwelijks energie over voor haar twee kinderen, laat staan voor een 'full life'. Uitgeblust zit zij op de ruwe betonnen vloer van haar huis, dat eigenlijk de naam 'huis' niet eens verdient. De muren zien eruit of ze net zijn gemetseld en de vloer of hij net is gestort. Op de kale muren rust een golfplaten dak en dat is alles. Meubels zijn er niet. Achter de deur staat alleen een gammel rek waaraan alle kleren hangen die ze bezitten, en voor het huis staat een scheef bankje dat in elkaar getimmerd is van restjes hout. 'Sorry voor de rommel', zegt Nira, maar zelfs rommel hebben ze niet.

Laagste lonen van Indonesië

'Als we wat geld hebben, gaan we tegels kopen voor de vloer', verontschuldigt zij zich. Verf moet er ook komen, en pleisterwerk. En een bed. Ooit. Maar zometeen is ze haar baan kwijt, en haar man verdient ook al niks. Hij repareert bromfietsen, maar dat doet bijna iedereen hier, dus dat levert hoogstens genoeg op om een beetje rijst te kunnen kopen.

Het leven van Nira is het leven van bijna alle mensen in Subang. Altijd zuinig, en meestal nóg zuiniger. Er zit niets anders op, want er zijn in Subang maar twee manieren om aan geld te komen: op het land werken of in de fabriek, en van allebei blijf je zo arm als Nira.

De fabrieken weten dat de mensen in Subang geen andere keus hebben, en daarom betalen zij hier de laagste lonen van heel Indonesië. Fabriekseigenaren vinden overal wel wat op. Bijvoorbeeld op de strikte arbeidswetten die het ontslaan van vaste werknemers zo goed als onmogelijk maken: wie, na tijdrovende onderhandelingen, ontslagen wordt heeft ook nog eens recht op een afscheidspremie die kan oplopen tot 10 maanden salaris. Natuurlijk was het de bedoeling dat daardoor willekeurige ontslagen niet meer zouden voorkomen, maar de directies hebben een uitweg gevonden: niemand krijgt meer een vaste aanstelling. In plaats daarvan krijgen werkers een tijdelijk contract, net als Nira, zodat zij na afloop zonder gedoe en zonder kosten kunnen worden gedumpt.

Gedwongen tot overwerken

De lonen in Indonesië zijn wel gestegen, maar ook daarop hebben de fabriekseigenaren iets gevonden. Om de gestegen loonkosten terug te verdienen schroefden ze gewoon de doelstellingen op: in plaats van 50 stuks per uur, moeten de vrouwen er nu 70 tot 80 naaien. Halen ze dat niet, wordt de leidster boos en moeten ze overwerken, en werken ze niet over dan wordt hun loon gekort. Dus werken ze zo hard ze kunnen, want nóg minder geld wil niemand verdienen.

Het gestegen loon heeft het leven van de naaisters ook nauwelijks aangenamer gemaakt. Met het loon stegen namelijk ook de prijzen van het voedsel, de elektriciteit, het vervoer en de benzine voor de brommers. Aan het eind van de maand zijn zij daardoor even arm als voorheen. Women Who Work? Zelfs van je werk ben je nooit zeker.

Lees ook dit stuk

Machtswellusteling of inspirerende powervrouw? Dit zijn de twee gezichten van Ivanka Trump
Is presidentsdochter Ivanka Trump de stem van de rede die haar vader op het rechte pad houdt, of een machtswellusteling die vooral zichzelf wil verrijken? Het is allebei te verdedigen - en dat doen de Amerikanen dan ook. Lees hier het profiel dat we begin juni schreven. (+)