Beoordeling: Niet waar
In de vastenmaand Ramadan is er veel aandacht voor de voordelen van periodiek vasten, maar er zijn mensen die wel heel ver gaan. Op 13 juni van dit jaar werd bekend dat drie leden van een woongroep in Utrecht worden verdacht van het weigeren van zorg aan een medebewoner met de dood tot gevolg.
De groep Contact en Muziek bestaat uit zogeheten Breatharians, die geloven dat ze kunnen leven van lucht en licht - zonne-energie - en geen eten of drinken nodig hebben. Dat geloof kostte uiteindelijk het leven aan een 62-jarige vrouw.
Verschillende Nederlandse websites brachten een paar dagen later een verhaal over een Amerikaans-Ecuadoriaans echtpaar dat beweert al negen jaar lang niets anders te eten dan een stuk fruit of een beetje bouillon, drie keer per week.
Akahi Ricardo (36) en Camila Castello (34) zeggen bovendien dat Castello tijdens de zwangerschap van hun eerste kind in totaal maar vijf keer iets at. Desondanks oogt het stel op de getoonde foto's kerngezond en gelukkig.
"Mensen kunnen makkelijk zonder voedsel, zo lang ze verbonden zijn met de energie die bestaat in alle dingen en door te ademen", aldus Castello, die samen met haar echtgenoot cursussen geeft over hun levensstijl.
Waar komt het vandaan?
Een artikel over het Amerikaanse-Ecuadoriaanse echtpaar verscheen op 15 juni 2017 in de Britse tabloid The Sun, dat hun verhaal optekende zonder enige kritische kanttekening. Het werd breed overgenomen door andere internationale media, waaronder de Nederlandse samenzweringswebsite Nine for News en de Vlaamse tabloid Het Nieuwsblad.
De grondlegger van Breatharianism is de Australische zakenvrouw Ellen Greve, die zich Jasmuheen laat noemen. Greve heeft door de jaren heen stevig verdiend aan boeken en lezingen over haar theorieën.
Het gedachtengoed van Greve wordt in direct verband gebracht met ten minste vijf sterfgevallen. Naast de recente dood van de Utrechtse woongroepbewoonster, kwamen in voorgaande jaren ook in onder meer Schotland en Zwitserland aanhangers van de zonne-energietheorie om het leven.
Waarom is het niet waar?
Het grootste probleem waar een aspirant-Breatharian tegenaan loopt is de behoefte aan water. Deskundigen zijn het er niet helemaal over eens hoe lang een menselijk lichaam zonder water kan, maar de brede consensus is dat een dag of tien het maximum is, hoewel er tegen die tijd waarschijnlijk al ernstige uitdrogingsverschijnselen optreden.
"Het is afhankelijk van het klimaat en de hoeveelheid lichaamsbeweging, maar als je in bed ligt zou je het misschien ongeveer een week uithouden", zei de Britse neuroloog dr. Charles Clarke in 1999 tegen The Guardian. Clark specialiseert zich in medische problemen die optreden bij een lang verblijf op grote hoogte en nam meerdere keren deel aan expedities naar Mount Everest. "Maar tegen het einde van de eerste week, zou je vrij ernstig ziek worden. Je bloed zou dikker worden, je nieren kunnen het niet meer bijbenen; meervoudig orgaanfalen volgt, je raakt onderkoeld en uiteindelijk ga je dood."
Geen planten
Ook de gedachte dat mensen voedingsstoffen uit licht kunnen halen heeft geen basis in de wetenschap. Volgens de Canadese arts Bruce Hoffman, medisch directeur van het Hoffman Centre for Integrative & Functional Medicine, is het "een waandenkbeeld dat je aan de wetten van de biologie kunt ontsnappen".
"Planten hebben zogeheten chloroplasten, die chlorophyl bevatten en het vermogen hebben energie uit zonlicht te halen", zei Hoffman in 2013 tegen The Guardian. "Mensen hebben geen chlorophyl of chloroplasten. Geen enkel mens heeft die. Het is onmogelijk voor een mens om die te hebben. Daarom moeten ze hun energie uit externe bronnen halen, die of vet of eiwitten of koolhydraten kunnen zijn, maar het kan geen zonlicht zijn."
Breatharians hebben nog nooit bewijs kunnen leveren dat zij die vaardigheid wel bezitten - ook de goeroe's binnen de beweging niet.
Luchtvervuiling
In oktober 1999 nam Ellen Greve deel aan een experiment van het Australische nieuwsprogramma 60 Minutes. Ze werd ondergebracht in een hotelkamer, waar ze 24 uur per dag in de gaten werd gehouden door vrouwelijke beveiligers om uit te sluiten dat ze iets at of dronk. Haar fysieke toestand werd regelmatig gecontroleerd door de arts Beres Wenck, toenmalig voorzitter van de artsenfederatie van de Australische staat Queensland.
Greve werd door 60 Minutes verplaatst naar een bergverblijf op ongeveer 25 kilometer van de stad. Ze werd gefilmd terwijl ze van de frisse lucht genoot en zei dat ze nu als Breatharian kon leven.
Naarmate de dagen verstreken, werd al snel duidelijk dat Greves toestand verergerde: haar spraak werd langzamer, haar pupillen wijder en ze verloor bijna zes kilo aan gewicht. Dokter Wenck zei: "Haar polsslag is ongeveer dubbel zo snel als toen ze begon. Als ze doorgaat, riskeert ze nierfalen. 60 Minutes zou aansprakelijk zijn als ze haar aanmoedigen door te gaan. Ze zou nu moeten stoppen."
Na vier dagen werd het experiment stopgezet. Greve bleef zelf volhouden dat zij en zeker zesduizend andere mensen wereldwijd lange perioden zonder eten en drinken hadden doorgebracht.
Water en thee
Recentelijker, in januari 2013, ondernam de Amerikaanse Naveena Shine een poging honderd dagen te leven zonder voedsel. Ze consumeerde wel water en thee.
Na 44 dagen staakte Shine haar poging (hoewel ze het zelf over 47 dagen had). Ze werd niet door een arts gecontroleerd, maar verloor 10 kilo gewicht en klaagde in haar dagelijkse berichten op sociale media over duizeligheid, misselijkheid en koude ledematen.
De vrouw zei dat haar besluit om met het experiment te stoppen te wijten was aan "veel, veel complexe redenen", maar noemde als "openlijke" reden haar slechte financiële situatie. Die zag ze "simpelweg als een bericht van het universum dat het tijd is om te stoppen".
Zelfmisleiding
Maar hoe kan het toch dat de Breatharians zo oprecht lijken te geloven in hun levensstijl? "Breatharianisme is oplichterij, maar Breatharians zijn mogelijk gewoon misleid", zei de Britse arts Dee Dawson, directeur van Rhodes Farm, een behandelingscentrum voor kinderen met eetstoornissen in Londen, tegen The Guardian.
Volgens Dawson gaan die misleiding en zelfmisleiding vaak hand in hand. "Elke obese persoon die bij mij op spreekuur komt zegt: 'Dokter, ik begrijp niet waarom ik geen gewicht verlies - ik heb de hele week niet gegeten.' Dan vraag ik: 'Wat heeft u voor uw ontbijt gehad?' 'Oh, maar drie stukken toast.' 'En voor de lunch?' 'Maar één worst en wat patat.' Tel het allemaal bij elkaar op en je ontdekt dat ze die dag 2000 calorieën hebben binnengekregen", aldus Dawson.
Conclusie
Er is geen enkel wetenschappelijk bewijs dat het menselijk lichaam voeding kan halen uit zonlicht of frisse lucht. Ook de leidende lichten van de Breatharianism-beweging hebben nooit kunnen aantonen over die vaardigheden te beschikken, zelfs niet als hen daartoe alle gelegenheid werd geboden. Tegelijkertijd hebben hun denkbeelden aantoonbaar geleid tot de dood van aanhangers van de beweging. Wij beoordelen de stelling dan ook als niet waar.