Rutte bezoekt Macron: 'Het is belangrijk dat we op de voorste bankjes zitten'

Met het Britse vertrek en de verkiezingsoverwinning van de EU-gezinde Franse president Emmanuel Macron, doemt een dominante as Berlijn-Parijs op. Vandaag bezoeken premier Mark Rutte en minister van buitenlandse zaken Bert Koenders Macron voor het eerst.

Koenders noemde het deze week 'positief' dat er met de verkiezingsoverwinningen van de hervormingsgezinde Macron 'een nieuwe dynamiek in Europa ontstaat'. Hij wil wel direct Nederlandse standpunten aankaarten. "Het is belangrijk dat we op de voorste bankjes zitten."

Nieuwe uitdaging

Het Nederlandse buitenlandbeleid staat voor een nieuwe uitdaging, vindt VVD-Kamerlid Anne Mulder. "Vanouds bekleedde Nederland een comfortabele positie tussen Groot-Brittannië, Frankrijk en Duitsland. Als die landen overeenstemming bereikten, zat Nederland goed. Groot-Brittannië stond net als wij voor de vrije markt en een beperkte EU-begroting."

Een onderzoek van het ministerie van buitenlandse zaken uit 2014 concludeerde dat Nederland binnen de EU vooral optrok met Groot-Brittannië, Scandinavië, Luxemburg en Oostenrijk. Volgens het rapport bevatten effectieve coalities in Brussel minimaal één grote lidstaat. Als Merkel na een verkiezingsoverwinning in september 2017 samen met Macron optrekt, moet Nederland een manier vinden om invloed te behouden.

Tot nu toe kiest het kabinet voor een tweeledige aanpak. Rutte en Koenders proberen met Macron samen te werken, maar zoeken ook alternatieve partners. In april ontving Rutte de premiers van Ierland en Denemarken. Maandag is Rutte in Warschau voor een ontmoeting tussen de Benelux en Centraal-Europese landen. Woensdag komen afgevaardigden van de Benelux, de Baltische Staten en de Scandinavische landen naar Den Haag. Opvallende afwezigen op de gastenlijsten zijn Italië, Spanje, Portugal en Griekenland. Volgens het interne onderzoek van Buitenlandse Zaken staan deze landen in Brussel het verst af van de Nederlandse wensen.

Het is een goed idee als Nederland pragmatisch zoekt naar meerderheden en tegelijkertijd nauw met de nieuwe Frans-Duitse as samenwerkt, denkt D66-Kamerlid Kees Verhoeven. "Juist door zelf met ideeën over klimaatbeleid of migratie te komen, en daarvoor bondgenoten te zoeken, kan Nederland invloed uitoefenen op Parijs en Berlijn." Zo'n actieve Nederlandse rol voorkomt volgens Verhoeven dat Berlijn en Parijs onderling zaken gaan regelen en uitruilen.

Een Nederlandse zorg is dat Macron er straks niet in slaagt de Franse economie nieuw leven in te blazen. Wellicht dat hij dan aandringt op financiële steun van beter presterende landen, en Duitsland daar in onderlinge gesprekken aan toegeeft. Verhoeven: "Bij dat onderwerp zaten we altijd op dezelfde lijn als Denemarken en Groot-Brittannië. Het is belangrijker dat landen hun concurrentiekracht verbeteren, dan dat we allerlei fondsen gaan vullen."

Belangrijke relaties

Om een economisch open Europa te bewaken, zijn juist de Nederlandse relaties met kleinere landen belangrijk, vindt Hans van Baalen, VVD-Europarlementariër en voorzitter van de liberale Europese partij Alde. "Nederland kan in het gat van Groot-Brittannië springen en samen met Scandinaviërs, de Balten, de Benelux en bijvoorbeeld Tsjechië pleiten voor vrije handel en deregulering."

Voorlopig is het aan Rutte en Koenders om het diplomatieke voorwerk te doen. De komende dagen kunnen zij peilen met wie er valt samen te werken in de nieuwe Europese machtsverhoudingen. Het bepalen van een preciezer afgestelde strategie, die het accent legt op samenwerking met de Frans-Duitse as dan wel met gelijkgezinde kleine landen, is een zaak voor een nieuw kabinet.