Net als bij de eerste mislukte formatiepoging, werden Mark Rutte (VVD), Sybrand Buma (CDA), Alexander Pechtold (D66) en GroenLinks het niet eens over het thema migratie.
"Ik heb onderzocht of het breekpunt van 15 mei overbrugd kan worden", zei Tjeenk Willink maandagavond in een toelichting. "De conclusie is, alle gesprekken ten spijt, negatief".
In zijn verslag, dat hij maandagavond naar de Kamer stuurde, gaf hij niet alleen een toelichting op de breuk, hij voegde eveneens zijn eindvoorstel toe als bijlage.
Drie weken geleden mislukte de eerste poging tussen VVD, CDA, D66 en GroenLinks. De partijleiders onderhandelden toen twee maanden, maar de gesprekken liepen spaak op toekomstige deals met landen buiten de Europese Unie over de opvang een aanvraag van asiel buiten de EU.
Het komt erop neer dat de VVD en CDA meer deals willen sluiten met landen, bijvoorbeeld in Noord-Afrika, naar het model van de Turkije-deal. Dat zou betekenen dat asielzoekers geen asiel meer kunnen aanvragen op EU-grondgebied. GroenLinks vindt dat vluchtelingen altijd asiel moeten kunnen aanvragen in EU-landen.
In het voorstel van Tjeenk Willink wordt geconcludeerd dat de Turkije-deal binnen de grenzen van het Vluchtelingenverdrag staat en dat soortgelijke deals met derde landen mogelijk zijn. Ook zou worden vastgelegd dat het principe dat asielzoekers die asiel aanvragen in de EU niet mogen worden teruggestuurd.
'Waterdichte garanties'
Klaver kon het door Tjeenk Willink geschreven voorstel, waar D66 achter stond, niet steunen. Hij laat in een reactie op Facebook weten dat "de tekst die er lag (ons) onvoldoende vertrouwen (gaf)". Hij eiste "waterdichte garanties" dat de landen waarmee er akkoorden zouden worden gesloten daadwerkelijk "het recht op bescherming en opvang" zullen geven.
Rutte, Buma en Pechtold hebben volgens de informateur "met tegenzin vastgesteld dat hierdoor geen ruimte meer bestond voor een gezamenlijke aanpak van andere belangrijke vraagstukken", aldus Tjeenk Willink.
D66-leider Alexander Pechtold is "uiterst teleurgesteld" dat hij er met de andere partijen niet is uitgekomen. Zonder iemand specifiek te beschuldigen, had hij het over "politiek onvermogen en politieke onwil".
Impasse
Nadat de onderhandelingen waren geklapt belandde de formatie in een impasse en de vraag is hoe die nu nog kan worden doorbroken. Door verschillende blokkades die zijn opgeworpen door de partijen lukt het niet om tot een combinatie te komen die kan rekenen op een meerderheid in de Tweede en Eerste Kamer.
De SP wil niet met de VVD regeren en de PvdA vindt dat zij niet aan de beurt is om regeringsverantwoordelijkheid te nemen. De PVV wordt uitgesloten door de grote partijen, omdat de ideeën van partijleider Geert Wilders in strijd zouden zijn met de rechtstaat.
Nieuwe verkiezingen
De informateur heeft de afgelopen dagen geprobeerd de partijen dichter bij elkaar te krijgen. Omdat D66 en ChristenUnie eerder concludeerden dat de inhoudelijke verschillen onderling te groot zijn, kwam GroenLinks opnieuw in beeld.
Een poging waar GroenLinks wordt vervangen door de ChristenUnie is een optie, net als een onderzoek naar een minderheidskabinet. Lukt dat niet, dan moet het Binnenhof rekening houden met nieuwe verkiezingen.
Gewenst
Tjeenk Willink kan de ChristenUnie alsnog uitnodigen aan de onderhandelingstafel. Partijleider Gert-Jan Segers herhaalde deze week open te staan voor gesprekken, met als voorwaarde dat hij wel gewenst moet zijn. Pechtold zei maandagavond samenwerking met Segers nog steeds af te wijzen. Hij wil een coalitie die "conservatieve en progressieve partijen verbindt".
De informateur sluit niet uit dat de CU, PvdA of de SP een uitnodiging kunnen verwachten. "De volgende stappen zijn voor de komende dagen", aldus Tjeenk Willink.
Aan een minderheidskabinet denkt de minister van Staat nog niet. "Het is een schande wanneer alle partijen een meerderheidskabinet willen, maar je na één onderzochte variant zegt: 'we gaan voor een minderheidskabinet'. Dan ben je bij mij aan het verkeerde adres."