De stem van de rede of een meedogenloze graaier? Dit zijn de twee gezichten van Ivanka Trump
Is presidentsdochter Ivanka Trump de stem van de rede die haar vader op het rechte pad houdt, of een machtswellusteling die vooral zichzelf wil verrijken? Het is allebei te verdedigen - en dat doen de Amerikanen dan ook.
Negatief: achter de schone schijn schuilt een echte Trump
Toen president Donald Trump vorige week aankondigde dat de VS zich terugtrekken uit het klimaatakkoord van Parijs, schitterende één persoon door afwezigheid tussen de applaudisserende adviseurs in de rozentuin van het Witte Huis: dochter Ivanka.
De officiële verklaring was een bezoek aan de synagoge met haar gezin vanwege de joodse feestdag Sjavoeot. De onofficiële reden: het beperken van gezichtsverlies. Want het klimaat is een van de stokpaardjes van de 'first daughter'. Ze nodigde klimaatgoeroe Al Gore uit in Trump Tower en sprak met Apple-topman Tim Cook en Leonardo DiCaprio, die haar een kopie van zijn documentaire Before the Flood gaf. Zonder succes, papa luisterde niet.
Volgens de befaamde Trump-doctrine 'Ga nooit in de verdediging, maar lanceer een volgende aanval', kwam Ivanka diezelfde dag nog met een gloednieuw, liberaal plan om de aandacht af te leiden: ze zal zich vanaf nu gaan inzetten voor de lhbtiq-gemeenschap, zo liet ze via Twitter weten. Haar pr-mensen werken zich een slag in de rondte om het klimaat-verlies te spinnen als een tegenvaller die zij 'met waardigheid draagt', maar het roept vooral de vraag op: hoe groot is eigenlijk de invloed van Ivanka Trump, nu blijkt dat haar vader toch zijn eigen plan trekt? Wat heeft de wereld aan deze first daughter?
Twitter bericht wordt geladen...
Op het eerste gezicht is Ivanka Trump in bijna alles de tegenpool van haar vader: elegant, een baken van zelfbeheersing, toegewijde moeder en zelfverklaard feminist die zich inzet voor werkende vrouwen. Het Trump-bloed stroomt onmiskenbaar door haar aderen - zo schijnt ze niet voor papa onder te doen als keiharde onderhandelaar - maar haar methode is anders: meer American sweetheart, minder American bulldozer.
Logisch dus dat Amerikanen in de ban zijn van de vraag hoe het in godsnaam mogelijk is dat zij zo normáál is. "You can't fake good kids", zei running mate Mike Pence tijdens de Republikeinse Nationale Conventie. In al haar blakende perfectie bleek oogappel Ivanka Donald Trumps alibi te zijn: met zo'n charmante en succesvolle dochter kon hij zo'n monster niet zijn. In hoogzwangere staat werd ze ingevlogen om haar vader tijdens de verkiezingscampagne bij te staan.
Eenmaal in het Witte Huis kreeg de 35-jarige Trump-telg een allesverklarend etiket opgeplakt: ze zou de stem van de rede zijn, de Trump-fluisteraar die - als tegenhanger van rechts-nationalistische types als Steven Bannon - haar vader in een gematigder richting zou manoeuvreren. Kortom, de hoop van veel Amerikanen.
(Tekst gaat verder onder de video.)
Lage eisen
Veel bewijs voor die matigende invloed is er tot dusver niet. "Het eisenpakket voor Ivanka is ook wel erg laag. Naast Donald Trump is iemand al snel normaal", zegt Joshua Kendall, auteur van het boek First Dads: Parenting and Politics From George Washington to Barack Obama. "De enige reden waarom de Trump-kinderen niet gek zijn geworden, is dat vader Donald de opvoeding volledig heeft uitbesteed aan twee Ierse nanny's." Kendall tempert de hoge verwachtingen rondom Ivanka. "Ze zal haar vader nooit tegenspreken. In bijna alle presidentiële families had je kinderen die rebelleerden. Bij de Trump-kids is daar geen bewijs voor en dat is uitzonderlijk."
Wanneer Ivanka door CBS-interviewer Gayle King wordt gevraagd op welke manier ze haar vader beïnvloedt, stelt ze: "Ik vertel hem eerlijk mijn mening zoals dochters dat doen. Veel van wat mijn invloed is, zullen de meeste mensen nooit zien." Komt dat even handig uit, reageerde komiek John Oliver in zijn show Last Week Tonight. "Dus we moeten haar credits geven voor de goede dingen en anderen de schuld geven van de slechte dingen? Dat is niet de functiebeschrijving van een politiek adviseur, maar van de God uit het Oude Testament."
(Tekst gaat verder onder de video.)
In navolging van fake news heeft de familie Trump nu ook de weg vrijgemaakt voor fake feminism; de term die vaak wordt gebruikt om Ivanka's ideeën over vrouwen te bekritiseren. Het feminisme dat zij verkondigt zou gestoeld zijn op het idee dat gelijkwaardigheid het pakkie-an is van de vrouw -gewoon nog wat harder werken en betere doelen stellen in je Moleskine. Van de man moet vooral niets worden verwacht.
"Het idee dat je als vrouw alles kunt bereiken als je maar je best doet, zie je terug bij veel conservatieve vrouwen", zegt Ronnee Schreiber, auteur van het boek Righting Feminism: Conservative Women and American Politics. "Het is erg individualistisch. Er bestaan zogenaamd geen institutionele barrières in de samenleving, want dan zou de overheid moeten ingrijpen en dat willen deze vrouwen niet." En dus blijft de Trump-erfgename weg van essentiële kwesties als abortus, de loonkloof tussen mannen en vrouwen en seksuele intimidatie, onderwerpen waarop haar vader beroerd scoort.
Werkende moeder
Voor werkende moeders heeft ze in haar pas verschenen boek Women Who Work: Rewriting the Rules for Success een tip: neem je kinderen mee naar kantoor. Voordat dochter Arabella naar de kleuterklas ging, had Ivanka elke woensdag een lunchdate met haar. "Ze vond mijn roze kantoor leuker dan mijn vastgoedkantoor", waar een kinderbureautje stond met speelgoed en krijtjes. De boodschap dat je als carrièrevrouw je kinderen niet hoeft weg te moffelen is wellicht goedbedoeld, maar voor de gewone sterveling met kantoorbaan is dit voorbeeld moeilijk te volgen: geen nanny om dochterlief te brengen, geen eigen (roze) werkkamer en al helemaal geen baas die een speelkwartier onder werktijd ziet zitten. Het laat volgens critici zien hoe ver Ivanka afstaat van de werkelijkheid.
Is ze te bevoorrecht om een rol van betekenis te spelen voor de mensen - zowel mannen als vrouwen - in het land? "Geld en een elitaire opvoeding hoeven geen probleem te zijn", zegt firstladydeskundige en historicus Stacy Cordery van Iowa State University. "Kijk maar naar first lady Eleanor Roosevelt, die ook uit een goede familie kwam. Zij kreeg nooit de kritiek dat ze te ver afstond van de gewone man. De langst dienende first lady ging op bezoek bij de kolenmijnen, in gevangenissen, bij soldaten in het ziekenhuis. Ze schudde de handen van gewone Amerikanen die gebukt gingen onder de Grote Depressie."
Ivanka Trumps motieven zijn een stuk twijfelachtiger, menen critici. Is ze naar Washington afgereisd om het land te dienen of zichzelf? De verdenking van zelfverrijking krijgt ze deels cadeau door het imago van haar vader als meedogenloze graaier, maar Ivanka heeft er zelf ook aan bijgedragen. Geen van de Trump-kinderen is zo geraffineerd in het promoten van het Trump-merk, waardoor het idee heeft postgevat dat vader en dochter van hetzelfde laken een pak zijn.
In haar boek The Trump Card (2009) biedt Ivanka een inkijkje in haar methodiek: "Perceptie is belangrijker dan de realiteit. Als iemand iets als 'waarheid' beschouwt, is dat belangrijker dan of het een feit is. Dit betekent niet dat je de boel moet bedriegen, maar verander niet je eigen koers om een valse aanname te corrigeren als deze in je voordeel werkt."
De voorlopige harde conclusie van de Amerikaanse presentator John Oliver: "De appel valt niet ver van de sinaasappel (...). Als Ivanka de reden is dat je 's nachts goed slaapt, dan zou je eigenlijk wakker moeten zijn."
Positief: Inspirerende powervrouw in dienst van de goede zaak
Met tranen in de ogen verlaat Ivanka Trump haar vaders kantoor op de 26ste verdieping van Trump Tower, het gezicht rood aangelopen van frustratie. Het is een maand voor de Amerikaanse verkiezingen en ze heeft zojuist een vurig pleidooi gehouden om Donald Trump over te halen het Amerikaanse volk uitgebreid zijn excuses aan te bieden voor de inmiddels beruchte 'grab them by the pussy'-uitspraak. Haar vader weigert.
Het hierboven beschreven moment, opgetekend door The New York Times op gezag van mensen die toen aanwezig waren, valt misschien moeilijk te rijmen met het beeld van de altijd zo beheerste Ivanka, die haar vaders seksistische opmerkingen weliswaar "duidelijk ongepast en beledigend" noemde, maar desondanks geen moment onbenut laat hem te bejubelen als iemand die in vrouwen gelooft.
En zo hoort het natuurlijk ook, als first daughter. Wie hoopt dat Ivanka zich publiekelijk distantieert van de president, snapt de mores van het Witte Huis niet. Discretie is alles. In die zin heeft ze de kunst goed afgekeken van succesvolle first lady's en daughters vóór haar, wier taak het was om invloed uit te oefenen zonder dat iemand het doorhad. "Je moet een gebrek aan publieke afwijzing niet verwarren met stilte. Er zijn meerdere manieren om je stem te laten horen", vindt de oudste Trump-dochter.
En dus, als ze maanden later haar volgende teleurstelling moet verwerken met de ontbinding van het klimaatakkoord van Parijs, laat ze zich niet kennen en richt zich op de lange termijn, aldus bronnen rondom de presidentsdochter.
First lady's Nancy Reagan en Hillary Clinton, die op de voorgrond traden door zich te bemoeien met het beleid van hun man, zagen hun populariteit drastisch dalen. De alom geprezen Michelle Obama daarentegen heeft altijd gezegd dat ze niet geïnteresseerd is in politiek. "Dat is wat Amerikanen willen van een vrouw in het Witte Huis", zegt Kate Andersen Brower, auteur van First Women: The Grace and Power of America's Modern First Ladies. "Het laat zien hoe patriarchaal onze samenleving is. Het is niet voor niets dat we nog geen vrouwelijke president hebben gehad."
De kritiek op de prominente rol van de 35-jarige Ivanka, momenteel samen met adviseur Kellyanne Conway de enige zichtbare vrouw in het Witte Huis, laat volgens deskundigen vooral het maatschappelijke ongemak zien met machtige vrouwen. Want het staat buiten kijf dat Ivanka Trump invloedrijk is, als vertrouweling van haar vader en als zijn assistent, met een kantoor in de West Wing en haar eigen staf. "Dit is absoluut revolutionair. Theodore Roosevelts dochter Alice had ook een vinger in de pap, net als Maureen Reagan en Anna Roosevelt, maar nooit had een kind van de president zo'n officiële rol", zegt firstladydeskundige en geschiedenisprofessor Stacy Cordery van Iowa State University. "Tot voor kort kon je het als man ook niet maken om advies van je dochter aan te nemen. Ivanka maakt de weg vrij voor toekomstige generaties."
(Tekst gaat verder onder de video.)
Sterke moeder
Ivanka wordt altijd geportretteerd als daddy's girl, maar het was haar flamboyante moeder, Ivana Trump, die haar opvoedde na de scheiding in 1991. De in Tsjecho-Slowakije geboren semi-olympisch skiester werkte zich op via een modellencarrière tot drijvende kracht achter veel van de Trump-hotels en casino's. Toen Donald Trump haar bedroog, vroeg ze resoluut een scheiding aan. In de film The First Wives Club sprak ze de beroemde woorden: "Don't get mad, get everything." Girlpower avant la lettre.
Op sommige terreinen zie je wel degelijk de invloed van Ivanka Trump terug. Zo wil de Trump-regering het recht op ouderschapsverlof invoeren: zes weken betaald vrij voor zowel moeders, vaders als adoptieouders. Op dit moment is Amerika het enige westerse land dat nog geen wettelijk recht op zwangerschapsverlof heeft.
(Tekst gaat verder onder de video.)
Bondskanselier Angela Merkel gunt Ivanka het voordeel van de twijfel. Ze nodigde de presidentsdochter uit voor een bezoek aan Duitsland, waar ze gezamenlijk een panel bijwoonden over empowerment van vrouwen. Merkel begrijpt dat 'een goede band met de dochter van de president waardevoller is dan het uitnodigen van tien ministers', schreef de Süddeutsche Zeitung. Zeker gezien haar ontrumpiaanse diplomatieke vaardigheden: weigerden Hillary Clinton en Donald Trump elkaar tijdens het tweede presidentiële debat een hand te geven, Ivanka koos een beschaafdere aanpak en zei vriendin Chelsea Clinton gewoon vriendelijk gedag.
Het is gemakkelijk om Ivanka's strijd voor de vrouwenzaak te bespotten. Wat weet zij als rijkeluisprinses van de worstelingen van de gewone vrouw op de werkvloer? Haar in mei gepubliceerde zelfhulpboek Women Who Work: Rewriting the Rules for Success kreeg vernietigende recensies in de internationale pers ('Leest als het eten van geparfumeerde watten' en 'Trump is niet in staat te herkennen hoe haar eigen bevoorrechte opvoeding de sleutel was tot haar succes'). Alsof een vrouw die zich nanny's en een chauffeur kan veroorloven per definitie is gediskwalificeerd om mee te praten over feminisme, merkte Volkskrant-columnist Esther Gerritsen op: "De dochter van Donald Trump heeft alleen recht van spreken wanneer zij in kameelharen mantel in een sloppenwijk vrijwilligerswerk gaat verrichten en haar vader publiekelijk zou besmeuren." Het doet denken aan de kritiek die Facebook-topvrouw Sheryl Sandberg kreeg vanuit feministische hoek met haar boek Lean In: vanwege haar bevoorrechte positie zou ze geen goed rolmodel zijn voor alle vrouwen.
Mainstreamfeminisme
Volgens critici staat Ivanka Trump symbool voor de vercommercialisering van het feminisme: door het lukraak rondstrooien van dit salonfähige woord is de term en daarmee de serieuze vrouwenstrijd aan erosie onderhevig. Haar strijdkreet #womenwhowork werd immers jaren geleden in het leven geroepen om extra hakken en jurkjes aan de vrouw te brengen.
De first daughter zelf zegt dat ze haar topbaan en comfortabele leven in New York heeft opgegeven omdat ze in Washington een grotere impact kan hebben. Ze wil met haar empowermentboodschap de grote massa bereiken. Dat werkt, getuige de vele duizenden positieve reacties op haar socialmedia-accounts. In China wordt 'Yi Wan Ka', met haar beauty en brains, door jonge vrouwen als godin gezien.
"Ivanka laat zien dat je als vrouw wel degelijk alles kunt hebben. Die boodschap is populair", zegt Ronnee Schreiber, auteur van Righting Feminism: Conservative Women and American Politics. "Zeker onder vrouwen die vinden dat de meeste feministen zeuren en zich gedragen als slachtoffer."
Toen de Nigeriaanse auteur en activist Chimamanda Ngozi Adichie kritiek kreeg op haar samenwerking met modemerk Dior, dat T-shirts met haar tekst 'We Are All Feminists' liet drukken, hekelde Adichie in The Guardian het idee dat feminisme alleen bedoeld is voor een select gezelschap van intelligente vrouwen dat debatavonden bezoekt. "Willen we dan niet dat feminisme mainstream wordt? Ivanka is de belichaming van deze nieuwe vorm van mainstreamfeminisme", aldus Ronnee Schreiber.
Kritiek
De kritiek op de presidentsdochter zegt vooral iets over het beeld dat wij hebben van hoe een succesvolle vrouw hóórt te zijn. Niet te mooi in elk geval. Ivanka verruilt haar strakke rok en hakken niet voor een broekpak en platte schoenen om serieus genomen te worden. En dat zorgt kennelijk voor kortsluiting in veel hoofden. "Ivanka for president", tweette de Amerikaanse actrice Mia Farrow tijdens de speech van Ivanka op de Republikeinse Conventie. Het zou zomaar kunnen.