Wetenschappers buigen zich al jarenlang over de vraag hoe verzilte grond toch gebruikt kan worden. Tot dusver nog zonder succes. Maar op Texel steken ze de schop in de grond en hebben ze een oplossing gevonden.

Vanuit de ruimte ziet onze wereldbol er blauw uit. Genoeg water, zou je zeggen. Alleen is 98 procent van de hele watervoorraad zout en met zout water kunnen we tot nu toe maar weinig. Het is niet geschikt voor consumptie en de landbouwsector kan er ook maar weinig mee.

Bovendien is er een groot bijkomend probleem: het zoete water raakt langzaam op. Wereldwijd verbruikt onze voedselproductie maar liefst tachtig procent van al het zoete water waar we beschikking over hebben. Daarnaast komt steeds meer zout water in het zoete bodemwater terecht door de stijging van de zeespiegel als gevolg van klimaatverandering. 

Zoet water wordt schaarser en vruchtbare landbouwgrond verandert in zilte, droge grond waar gewassen niet meer kunnen groeien. 1,5 miljard hectare landbouwgrond is inmiddels al afgeschreven door deze verzilting. En volgens een rapport van klimaatorganisatie Urgenda komt daar iedere minuut drie hectare bij. Een grote uitdaging, want er wordt geschat dat we over twintig jaar negen miljard mensen moeten voeden. En met verzilte akkers is dit lastig.

‘We moeten verstandiger omgaan met zoet water.’

Marc van Rijsselberghe

Ook in Nederland speelt verzilting een grote rol, vertelt hoogleraar ecohydrologie Sjoerd van der Zee. 'Veel boeren gebruiken sloten om hun gewassen van water te voorzien, maar in de polders komt er veel zout water naar boven. Daar zijn de sloten inmiddels zout geworden.' 

In dit rapport van Universiteit Wageningen wordt geschat dat in 2030 ongeveer 125.000 hectare grond in Nederland is verzilt. Om toch nog gewassen te verbouwen wordt zoet water in de grond gepompt. Op lange termijn is dit problematisch, maar ook onnodig – want het kan anders zeggen ze op Texel.

© VPRO Tegenlicht

zilte aardappels: Texel heeft de oplossing

Wetenschappers proberen al jarenlang een oplossing te vinden voor de bedreiging van onze zoetwatervoorraad en daarbij de voedselproductie. Zij proberen gewassen via gentechnologie aan te passen, zodat deze toch kunnen groeien op zilte grond. Maar het zoutbestendiger maken van gangbare landbouwgewassen is tijdrovend en heeft nog geen succes opgeleverd.

Op Texel doen ze het anders. In plaats van gewassen te onderzoeken en te veredelen wordt er daar naar de planten geluisterd. Veel gewassen die al bestaan kunnen best tegen een korreltje zout, ontdekte Marc van Rijsselberghe, oprichter van het Ziltproefbedrijf op Texel.

Stel je voor, een boer in Bangladesh verbouwt wortels. Maar op de verzilte grond willen ze niet groeien. Op Texel verbouwt het Ziltproefbedrijf zestig verschillende rassen wortels, die ze in verschillende veldjes naast elkaar zetten. Dan begint de marathon: stuk voor stuk wordt de zoutconcentratie in het water verhoogd. Sommige rassen zijn niet resistent genoeg en gaan dood. Uiteindelijk blijft er nog één ras in leven, dat goed tegen de zoute omstandigheden in Bangladesh kan.

Dit lijkt een simpele methode, maar er komt meer bij kijken. In Bangladesh zijn de weersomstandigheden anders dan op Texel en die moeten zo goed als mogelijk nagebootst worden. Bovendien moeten de planten op een andere manier geïrrigeerd worden. Zout water kan namelijk niet over de bladeren van de plant worden gesproeid, maar alleen aan de wortels van de plant toegevoegd.

 

Luister naar het verhaal van Texel en de impact die zilte landbouw op de wereld kan hebben.

toekomst

De methode van Ziltproefbedrijf is nieuw. ‘Wij lopen tien jaar voor op de rest. Veel wetenschappers proberen planten te begrijpen, maar dat interesseert mij helemaal niks. Mij interesseert alleen: ga je dood of blijf je leven. Op die manier bereiken wij in 1 jaar wat andere instituten 4 jaar over doen,’ vertelt Marc van Rijsselberghe. 

Ook volgens hoogleraar Sjoerd van der Zee zou het ZiltProefbedrijf op globale schaal veel kunnen betekenen. 'Veel informatie die we tot nu toe over de zouttolerantie van planten hadden blijkt verouderd of niet te kloppen. Ik denk dat ze op Texel belangrijk werk doen, dat in combinatie met de veredeling van planten op zoutresistentie en slim management de productie van zilte gewassen een heel eind op gang kan brengen. En dat moet ook, we moeten nu eenmaal voorzichtig omgaan met ons zoete water.'

Het antwoord is simpel: nee. Sterker nog, sommige vruchten en groentes die gekweekt zijn op zilte grond smaakten juist zoeter. Het zout dat ze via hun wortels binnenkrijgen zorgt ervoor dat ze juist meer aroma's aanmaken. Een tomaat wordt heerlijk zoet, maar rucola wordt juist extra pittig. Marc van Rijsselberghe vertelt: 'Toen onze aardappels getest werden op smaak, bleek dat ze meer aroma's bevatten dan de meesten aardappels in de wereld'.

Andere ontdekkingen worden ook gedaan: 'We hebben een witte aardbei gevonden met rode stippen. Die geeft onder zilte omstandigheden driehonderd procent meer productie. Dan worden we wel een beetje enthousiast.'

 

Juist bij de kwetsbare regio's op de planeet, in Noord-Afrika, het Midden-Oosten en Zuitoost-Azië, komt verzilting vooral hard aan. ‘Arme’ gebieden waar heel ongelukkig én de grootste bevolkingsgroei plaats gaat vinden én waar door klimaatverandering veel voedselschaarste voorkomt door het tekort aan water. 'Bijna 54 landen hebben ons al om hulp gevraagd,' vertelt Marc van Rijsselberghe. 'En met de methode van het ZiltProefbedrijf kan bijna 300 miljoen hectare zilte landbouwgrond weer in gebruik genomen worden.'

'Er is een ingeboren angst voor zout water in Nederland. Zout water is dood. Landbouw werkt er niet op, denken mensen.'

Marc van Rijsselberghe

Zilte landbouw promoten blijkt echter lastiger dan gedacht. 'Over het algemeen is de regel: op zoute grond groeit niets. Dat is een mindset die moet veranderen. Maar dat kost tijd. Gelukkig kunnen wij wel bewijs leveren dat het met onze methode wel werkt. Dat helpt al,' vertelt Marc van Rijsselberghe.

Toch is er groeiende interesse. Zo was het ZiltProefbedrijf in gesprek met bedrijven als WWF, Nestlé en PepsiCo tijdens de klimaatconferentie in Parijs, komen grote namen uit de wereldpolitiek op bezoek en werd het bedrijf uitgenodigd door de Paus. Zullen de zilte wortels uit Texel de toekomst veroveren?