Stuur Trump de klimaatrekening

Donderdag maakte de Amerikaanse president Donald Trump bekend dat de Verenigde Staten uit het mondiale klimaatakkoord van Parijs stappen. Doel van dit akkoord, waarmee in 2015 bijna 200 landen instemden, is om de stijging van de mondiale temperatuur ten gevolge van menselijk handelen te beperken tot twee graden Celsius. Hoewel de VS het klimaatakkoord onder Trumps voorganger Barack Obama ondertekende, beloofde Trump tijdens zijn verkiezingscampagne de VS hun instemming te laten intrekken.

Weliswaar stelt Trump heronderhandelingen voor over een nieuw klimaatakkoord, maar de ‘fair deal’ die hem voor ogen staat, is onacceptabel. Trump bepleit immers de kosten van klimaatbeleid gelijk over alle landen te verdelen, rijk én arm, hetgeen haaks staat op het klimaatverdrag uit 1992. Dit verdrag stelt terecht dat de verantwoordelijkheden van landen om klimaatverandering tegen te gaan afhangen van zowel hun (historische) bijdrage aan klimaatverandering als hun financiële en technische mogelijkheden. In zijn toespraak gaf Trump echter al aan dat het niet kunnen sluiten van een deal voor hem ook prima was.

Gratis meeliften

Terugtrekking van de VS is daarom een zware slag voor het internationale klimaatbeleid. Niet alleen omdat de VS nu meer fossiele brandstoffen blijft verstoken, maar ook omdat dit de bereidheid van andere landen ondergraaft. Die bereidheid hangt in belangrijke mate af van de wetenschap dat landen niet gratis meeliften met de inspanningen van anderen. Klimaatverandering is immers een mondiaal probleem: niemand kan enkel het klimaat boven het eigen grondgebied beschermen. Wanneer het ene land de uitstoot van broeikasgassen vermindert, komt dat alle andere landen evenzeer ten goede.

Tot nog toe heeft Trump zich door wetenschappelijk inzichten noch door internationale morele druk op andere gedachten laten brengen. Hoewel wetenschappers al meer dan een eeuw weten dat de verbranding van fossiele brandstoffen de temperatuur op aarde kan laten stijgen, stelde Trump in de persoon van Scott Pruitt juist een ontkenner van dat verband aan het hoofd van het Amerikaanse bureau voor milieubescherming. En kort voor het tekenen van het decreet dat Obama’s klimaatbeleid terugdraaide en de Amerikaanse kolen- en olie-industrie weer ruim baan gaf, herhaalde Trump veelvuldig zijn mantra: „It’s America first.”

Met welke taal en instrumenten kunnen we Trump dan wél overreden binnen het huidige klimaatakkoord te blijven? Wellicht biedt Trumps benadering van de NAVO daarvoor een eerste handvat. Volgens The Sunday Times zou Trump in maart bij het bezoek van de Duitse bondskanselier Angela Merkel aan Washington haar een rekening hebben overhandigd van meer dan 300 miljard euro, een bedrag dat Duitsland ‘verschuldigd’ zou zijn voor bescherming van haar grondgebied door de VS. Tijdens de NAVO-top die onlangs in Brussel werd gehouden, had Trump een vergelijkbare boodschap voor alle Europese landen.

Klimaatbeleid is de beste garantie voor vrede

Bij deze opstelling hebben de Europese landen alle reden om op hun beurt Trump een rekening te sturen voor Europese bescherming van Amerikaans grondgebied tegen klimaatverandering. De miljarden die Europa aan klimaatbeleid uitgeeft, komen immers niet alleen Europa ten goede, maar evenzeer de VS. Daarbij is er veel voor te zeggen dat het tegengaan van klimaatverandering een betere garantie is voor internationale vrede en veiligheid dan het verhogen van de defensie-uitgaven. Zelfs het Amerikaanse ministerie van Defensie beschrijft in zijn rapporten de gevaren van klimaatverandering voor de geopolitieke stabiliteit en daarmee oorlogen.

Als Trump deze rekening terzijde schuift, is de volgende stap om de kosten van Europees klimaatbeleid te verhalen via importheffingen op Amerikaanse producten. In onze internationale rechtsorde zijn landen niet juridisch of met geweld te dwingen klimaatbeleid te voeren. Wel kunnen we landen die een gevaar opleveren voor de toekomstige leefbaarheid van deze aarde buiten de economische orde plaatsen. Waarom zou de internationale gemeenschap toelaten dat de VS de kosten van zowel klimaatverandering als klimaatbeleid op andere landen en toekomstige generaties afwentelt? En ondertussen geld verdient en concurreert met producten die te laag zijn geprijsd, omdat men de rekening van klimaatverandering onbetaald laat?

Nu Trump de VS daadwerkelijk uit het mondiale klimaatakkoord terugtrekt, is er daarom alles te zeggen voor forse importheffingen op Amerikaanse producten. Omdat met het voorkomen van klimaatverandering al te lang is gedraald, zijn verdere vertragingstactieken niet meer te tolereren. Het tegengaan van klimaatverandering is een handelsoorlog waard.