Centrumbewoner raakt vervreemd van eigen buurt

De impact van het massatoerisme op Amsterdam heeft een volgende fase bereikt, blijkt uit onderzoek van de Universiteit van Amsterdam. Dat het druk is, weten we. Dat toerisme leidt tot overlast, verschraling en verloedering is genoegzaam bekend.

Maar dat Amsterdammers ervaren dat de kwaliteit van hun leven afneemt en zich minder thuis voelen in hun buurt, is voor het eerst vastgesteld in onderzoek. "Een verarming," zegt Fenne Pinkster, stadsgeograaf aan de UvA, die met Willem Boterman het onderzoek deed.

Thuisgevoel
Pinkster deed eerder onderzoek naar het thuisgevoel onder bewoners in Betondorp en wilde nu weten hoe binnenstadbewoners veranderingen in hun omgeving ervaren. 

De onderzoekers interviewden 45-plussers, die al tientallen jaren wonen in het westelijke deel van de grachtengordel, het gebied tussen de Haarlemmerbuurt en de Utrechtsestraat.

Deze Amsterdammers kozen bewust voor een leven in het centrum in een tijd dat niemand daar wilde wonen. Ze doorstonden de leegstand, verloedering en junks van de jaren tachtig. Ze zijn inmiddels verankerd in hun buurt en begrijpen dat drukte hoort bij een leven in de binnenstad.

Kortom: dit zijn geen zeurkousen.

Vertrek uit Amsterdam
En toch heeft minstens de helft van de geïnterviewden weleens nagedacht, of doet dat nog steeds, over een vertrek uit Amsterdam. Door de dagelijkse drukte verliezen zij hun gevoel van thuis, concluderen de stadsgeografen.

Veel bewoners kunnen geen kant op. Het idee is dat de grachtengordel alleen maar een rijkeluisbuurt is, gaat volgens Pinkster in de praktijk niet op. "Onze respondenten zijn over het algemeen hoogopgeleid, maar niet per se welvarend. Sommigen hebben in de jaren zeventig een pand gekocht voor 70.000 gulden, anderen hebben een sociale huurwoning. Die kunnen niet elk weekeinde de stad uit. Zij trekken zich terug in hun huis, komen minder buiten en gaan via omwegen door de stad om de drukte te vermijden."

De vervreemding van de buurt, die zich niet beperkt tot de grachtengordel, is een alarmerende ontwikkeling, vinden de onderzoekers.

Deze oer-Amsterdammers zijn belangrijk voor de stad: ze maken zich druk om de buurt, zijn betrokken, doen boodschappen bij die paar buurtwinkels die er nog zijn, zitten in het bestuur van een club of de school. Ze vormen, kortom, het stedelijk weefsel.

Eerste plaats
"De waarde van deze mensen voor de stad is niet in geld uit te drukken," zegt Pinkster. "Ons onderzoek laat zien dat het stadscentrum zijn dagelijkse functie voor bewoners verliest."

Eind oktober zei burgemeester Eberhard van der Laan in het druktedebat dat bewoners weer op de eerste plaats moeten komen, niet de toeristen. Zo voelen de bewoners dat niet.

In andere steden is de verdringing van de middenklasse al eerder begonnen, bijvoorbeeld in Londen of Vancouver. Meestal vanwege de onbetaalbaarheid van de binnenstad. In Amsterdam gaat het om de kwaliteit van leven.

Lees ook: Gemeente trekt 44 miljoen extra uit om drukte te beheersen

'Veel buren zijn ook weg'

Martin Gerssen (39), innovatiespecialist
'Ik ben drie weken geleden verhuisd uit de Enge Kerksteeg, vanwege de drukte."

"Veel buren zijn ook vertrokken. Het was altijd al druk, maar de laatste drie jaar is het enorm toegenomen: het lawaai begint eerder en duurt langer. Vroeger kwam de menigte op donderdag, maar nu zijn ze er al op maandagnacht."

"Ook de toeristen zijn veranderd. Minder bourgondisch, het is net Lloret de Mar. Ik sliep nooit langer dan vier uur. Mijn concentratie werd slechter, ik raakte sneller geïrriteerd. Dat wilde ik niet langer."

'Soms mijd ik de stad'

Yellie Alkema (72), oud-deelraadslid
'Ik woon al 35 jaar in het centrum van Amsterdam. De drukte is de laatste tijd erger. Overal Segways en toeristen."

"In het weekend ga ik de stad niet meer in."

"Mijn huis is het oudste op de Nieuwmarkt. Per dag staan er zes groepen voor mijn huis."

"Dat zijn dan de goede toeristen, want die zijn nog geïnteresseerd in de geschiedenis van de stad. Maar ze staan wel met zijn vijftigen voor mijn deur."