Tropische hitte, lange dagen: de ramadan is extra zwaar dit jaar

De allereerste dag van de ramadan begint voor Fatima Oulad Hadj en haar twee dochters in Giethoorn. Of eigenlijk, in de auto ernaartoe vanuit Amsterdam Geuzenveld. 'We gaan naar het Venetië van Nederland', herhaalt Fatima een paar keer juichend. Achterin staren haar twee dochters Manal (11) en Amaral (10) zwijgend uit het raam.

Het is kwart over twaalf, zaterdagmiddag. Het gezin zit een uur in de auto. Buiten klimt de temperatuur onbarmhartig richting de 30 graden. Geen van de drie vrouwen heeft vandaag iets gegeten of gedronken.

Oefenen voor de ramadan

'Ik heb het zwaar', zegt Manal. De 11-jarige doet dit jaar voor het eerst mee aan de ramadan. Ze is jong maar het is tijd, heeft haar moeder gezegd. Kinderen vasten mee zodra ze in de puberteit komen. Voor haar zusje Amaral - één jaar jonger, maar een kop kleiner - is het nog niet zover. Om alvast te oefenen zal zij vandaag tot twee uur 's middags niets of drinken. Amaral: 'Of tot één uur. Dan wil ik pizza.'

Fatima en haar dochters behoren tot de vele families van Marokkaanse komaf die dit weekend aan de ramadan zijn begonnen. Van de naar schatting een miljoen moslims die Nederland telt, zijn de Marokkaanse Nederlanders het trouwst als het gaat om de ramadan: 93 procent van hen vast alle dagen, blijkt uit onderzoek van het Sociaal en Cultureel Planbureau. Onder Turkse Nederlanders ligt dat percentage op 66 procent.

De lange dagen in combinatie met de hoge temperatuur maken het vasten dit jaar extra zwaar. Dat betekent niet dat Fatima haar dochters thuis op de bank laat hangen, zegt ze strijdlustig. De 39-jarige alleenstaande moeder werkt als directiesecretaresse bij een energiebedrijf. Ze moet vaak op reis, de kinderen zijn om het weekend bij haar ex-man. 'Dus als ik ze het weekend heb, halen we alles er uit. We gaan sowieso ergens heen.'

Ramadan extra zwaar dit jaar

Tijdens de vastenperiode eten, drinken en roken moslims niet tussen zonsopkomst en zonsondergang. Ook kauwgom is overdag uit den boze, net als seks. De ramadan schuift elk jaar een paar weken naar voren.

Ramadan is de negende maand van de islamitische maankalender. Elke maand begint als een nieuwe maan zichtbaar wordt. De islamitische kalender loopt niet synchroon aan de westerse kalender, maar is elf tot twaalf dagen korter, daarom valt de ramadan elk jaar eerder. Dit jaar valt de vastenperiode, net als vorig jaar, tijdens de langste dag van het jaar: 21 juni. Die dag zit er precies 16 uur en 46 minuten tussen zonsopkomst en zonsondergang. Vanaf volgend jaar wordt de ramadan steeds iets minder zwaar doordat hij steeds verder in het voorjaar en de winter valt; tot circa 2032, als de vastenperiode samenvalt met de kortste dag van het jaar. Dit jaar duurt ramadan tot en met 24 juni, op zondag 25 juni is het Suikerfeest.

Vandaag heeft Fatima haar zinnen op het Overijsselse Giethoorn gezet.

De klok in het dashboard springt op 12:25 uur.

Manal: 'Ik heb honger mam, ik ga zo flauwvallen.'

Fatima: 'Als je echt bijna flauwvalt krijg je eten.'

Manal: 'Ik heb buikpijn. Is het goed als ik om drie uur stop?'

Fatima: 'Probeer het nog een paar uurtjes, dan kijken we verder oké?'

Manal: 'Hoe was jouw eerste ramadan? Ging je ook bijna sterven van de honger?'

Fatima: 'Ik vond het niet zo leuk, nee.'

Manal: 'Welcome to my world.'

Een eeuwigheid geleden

Als je het haar vraagt, hoeft die hele ramadan niet zo nodig, zegt Manal. Van haar moeder moet ze het toch proberen. Ze hebben zich de afgelopen dagen samen voorbereid. Overdag aten ze in plaats van brood fruit en wat lichte snacks. Gisteravond heeft ze gegeten tot ze propvol zat. Dat lijkt nu een eeuwigheid geleden.

Fatima werpt een blik in de achteruitkijkspiegel en neemt de betekenis van de ramadan nog eens door met haar dochters. 'Er zijn heel veel mensen op de wereld die niets te eten of te drinken hebben.

'Door te vasten beseffen we hoe goed we het hebben.' Het loopt tegen enen als ze het parkeerterrein van een bootjesverhuur in Giethoorn op draait. Manal is inmiddels naar eigen zeggen zo dorstig dat ze bereid is zeewater te drinken. Ze krijgt van haar moeder water om haar mond te spoelen.

Risico voor suikerziektepatiënten

De ramadan leidt elk jaar tot extra ziekenhuisopnamen, ondanks waarschuwingen van artsen. Het lukt artsen en patiëntenverenigingen onvoldoende om moslims met suikerziekte af te laten zien van de ramadan, of ten minste hun medicatie aan te passen. Suikerziekte komt onder Nederlanders met een migratieachtergrond relatief veel voor. Volgens cijfers van de Nederlandse Diabetes Federatie nemen zeventigduizend moslims met suikerziekte in ons land toch deel aan de ramadan. De beroepsorganisatie voor apothekers KNMP constateert dat veel patiënten hun dagelijkse dosis lukraak overslaan of alle medicijnen 's avonds tegelijk innemen. Dat leidt tot onvoldoende werking of bijwerkingen.

Het zit niet mee; bij aankomst blijken de bootjes allemaal verhuurd. Fatima, niet te stuiten in haar queeste voor een leuke dag, weet drie plekjes op een rondvaartboot te regelen. Haar dochters sjokken met hangende schouders achter haar aan. 'Het stinkt hier.'

Eenmaal aan boord geeft Manal de strijd definitief op. Haar jongere zusje heeft net gedronken en kauwt nu tevreden op een Turkse pizza. 'Mam, het gaat echt niet.' Fatima zucht, voor het eerst vandaag. 'Goed, je mag stoppen.' Ze pakt hoofdschuddend een stuk pizza uit haar tas voor haar oudste dochter. 'Ik ben een slechte moslima.'

Een paar uur later, om kwart over vijf 's middags, slaakt Fatima een nog veel diepere zucht. 'Ik wil cola met ijsblokjes. Nu.'  Ze legt haar hoofd op het stuur van haar auto. In haar nek glimmen druppeltjes zweet. Na de rondvaarttocht, die haar dochters hoofdzakelijk etend hebben doorgebracht, was het voornemen snel terug naar Amsterdam te rijden. Nu staan ze al ruim een uur in de file. Langs de kant van weg staat een auto met een oververhitte motor.

Middagen zijn gemeen

'Zwaarder dan dit wordt het niet', zegt Fatima, meer tegen zichzelf dan tegen haar dochters. De geboren Amsterdamse houdt van de ramadan. Deze maand is ze vaker bij haar familie, ze voelt zich rustig en sterk. Alleen de middagen, die zijn altijd gemeen. Met deze hitte stort je dan genadeloos in. 'Ik wil ijs', klinkt het vanaf de achterbank. 'En patat.'

De meisjes blijven de rest van de rit etenswaren opsommen, maar er wordt pas weer gegeten na maghrib, het avondgebed, om tien voor tien 's avonds.

Iets na negenen die avond vult het huis van de ouders van Fatima in Amsterdam Slotervaart zich met geuren. In de keuken staat moeder Khadija (59), een vuilniszak voorgebonden tegen de opspattende olie, Marokkaanse pannenkoeken te bakken.

Fatima en haar dochters hebben die middag nog een even geslapen, voor ze hierheen zijn gekomen. Nu druppelen een voor een ook vier van haar negen broers en zussen binnen voor de iftar, de maaltijd na zonsondergang waarmee het vasten wordt verbroken. Fatima zet schalen dadels, nectarines en een grote pan harira, Marokkaanse maaltijdsoep, op tafel.

Als iedereen aan tafel zit en de zon is ondergegaan, schenkt ze haar glas vol sap, neemt een grote slok en sluit haar ogen. 'Dit is goddelijk.' Aan de andere kant van de tafel schept Manal haar bord vol. 'Ga je goed eten?', vraagt Fatima. Manal knikt. 'Morgen gaat het me wel lukken.'