Of Schippers premier had willen worden, weet niemand

Edith Schippers zei het al weken geleden. “Een formatie is hartstikke heftig”. Ze wist toen nog niet hóe heftig. Schippers is echter niet het type dat zich van de wijs laat brengen. De ‘machtigste vrouw van het Binnenhof’ blijft altijd onverstoorbaar en onderkoeld. Lukt haar eerste stap niet, dan gaat ze over naar de volgende stap. Net zo lang tot het wel lukt.

Op die manier wist Schippers (52) de afgelopen jaren als minister van volksgezondheid miljardenakkoorden uit te onderhandelen, met succes. Maar de kabinetsformatie is ook voor de ervaren Schippers wel een andere klus, zelfs na 23 jaar aan het Binnenhof, waar ze uitgroeide tot een van de belangrijkste vertrouwelingen van premier Mark Rutte.

“Ik ben procesbegeleider”, zei Edith Schippers, direct aan het begin van haar klus als informateur. Zij kan niet beslissen welke regering er komt, dat kunnen de politieke partijen alleen zelf doen. Wat de informateur wel kan: zorgen dat geen optie onbesproken blijft en de partijen met vaste hand door het proces leiden. De onderhandelaars weten: op belangrijke dagen in de formatie komt er de avond van tevoren altijd een telefoontje: Edith Schippers, om te horen wat de posities zijn, of de afspraken nog eens na te lopen.

Doelgericht

Hoewel over de onderhandelingen niets naar buiten komt, bevestigen betrokkenen dat de VVD-politica bij de kabinetsformatie precies zo opereert als tijdens haar ministerschap: doelgericht. Het brengt haar lof van vriend en vijand. Ze is glashelder in wat ze wil, kordaat en pragmatisch.

Zelfs nu de formatie muurvast zit, klinkt op het Binnenhof geen begin van kritiek op de informateur, ook niet binnenskamers. Daarbuiten is haar gezag zelfs nog gegroeid. In weekblad Elsevier is Schippers uitgeroepen tot ‘de beste vrouwelijke premier die Nederland nooit heeft gehad’, en de ‘verstandigste en behendigste liberaal in de omgeving van Mark Rutte’. Maar Schippers zelf heeft al aangekondigd dat dat niet gaat gebeuren. Ze verlaat de politiek. dit is haar laatste klus, na 23 jaar op het Binnenhof, waar haar talent door de VVD pas laat werd opgemerkt.

Edith Schippers kwam na een studie politicologie (en een korte periode in de bijstand) op het Binnenhof terecht, eerst als beleidsmedewerker, later als Kamerlid. Dat ging niet vanzelf. Collega-beleidsmedewerker Geert Wilders werd gevraagd voor het ‘klasje van Bolkestein’, Schippers niet. In 2002 vraagt de partij haar om kandidaat te zijn, omdat er meer vrouwen op de lijst moesten. Maar ze wordt op een onverkiesbare plek gezet. “Ik voelde me zo besodemieterd”, zei ze daarover jaren later in NRC. Een jaar later, na de val van het kabinet-Balkenende, kwam ze alsnog in de Kamer. Dat is precies het moment dat een nieuwe generatie jonge VVD’ers in het gat springt dat was ontstaan na een leiderschapscrisis binnen de partij (over de vraag of de populistische Rita Verdonk die de partij moet leiden of niet). 

Schippers wordt binnenskamers dan snel invloedrijk: ze is vicefractievoorzitter onder Mark Rutte. In 2010 zit ze naast hem als onderhandelaar bij de kabinetsformatie. In 2013 wordt ze minister van volksgezondheid, en groeit uit tot een van de succesvolste bewindspersonen van de VVD.

Rookverbod

Bij de kabinetsformatie zit Edith Schippers niet als VVD’er aan tafel, al is ze wel door die partij voorgedragen. Ze probeert boven de partijen te staan. Al nemen alle ingewijden op het Binnenhof aan dat ze nauw contact houdt met Rutte. Ze is zeker een echte VVD’er, in hart en nieren. Een van haar eerste daden als minister was om meer concurrentie te organiseren in de zorg, door de vrije artsenkeuze op te heffen. Ook schafte ze het rookverbod af voor kleine cafés – roken is volgens haar een vrije keuze. Schippers geldt als een echte liberaal, ‘klassiek-rechts’, meer dan Mark Rutte, of als bijvoorbeeld de prominente VVD’er Klaas Dijkhoff. Als minister van gezondheid vond ze dat de zorg wel betaalbaar moet blijven. Ze kreeg als eerste minister voor elkaar dat de uitgaven niet meer zo hard groeien.

Of ze echt geen premier had willen worden, weet niemand. Haar ster rees snel de afgelopen jaren, maar VVD-leider Mark Rutte staat nog vast aan het roer van de partij. Er is geen vacature. En voor Schippers lonkt het bedrijfsleven. Ze zegt dat ze uit haar ‘comfortzone’ wil, de komende jaren, en eens iets anders wil zien dan het Binnenhof. Wellicht blijkt het uiteindelijk een springplank die haar alsnog lanceert naar het premierschap, over een paar jaar. En anders houdt ze des te meer tijd over om te gaan backpacken in Japan, haar hobby.