Trump sloopt Amerikaans leiderschap

C'est le ton qui fait la musique. Toegegeven, het is een Frans gezegde, en alleen al daarom wellicht ongepast in Trumps 'America First'-diplomatie. En natuurlijk: ook Barack Obama en George W. Bush slaagden er niet in de gordiaanse knoop te ontwarren waarin Saoedi-Arabië Amerika's grote regionale bondgenoot is én de grootse exporteur van een extremistische variant van de islam. Ook zij verkochten wapens aan de Saoediërs en vermaanden - zoals al hun voorgangers - de Europese bondgenoten hun defensie te versterken. Maar toch.

Toch is het niet eerder voorgekomen dat een Amerikaanse president ongegeneerd de loftrompet steekt over autocratische leiders en met zichtbaar ongemak verkeert - als hij ze al niet aan het schofferen is - tussen de bondgenoten met wie zijn land de waarden en de democratische vrijheden deelt die lang golden als onderscheidend.

Amerikaanse presidenten, ook Republikeinse, slingeren historisch gezien tussen gezwollen retoriek over vrijheid en killere vormen van machtspolitiek: Reagan versus Nixon, met Bush junior en Bush senior als interessante tussenvormen. Maar Donald Trumps beleid heeft met al deze voorgangers niets van doen. Al valt zijn Midden-Oostenbeleid terug op een kostbare fout uit het verleden: partij kiezen tussen soennieten en sjiieten - terwijl het juist dat conflict is dat de extremisten in de regio vrij spel (en 'veilige thuishavens' biedt).

Trumps diplomatie is uniek in zoverre die uitstraalt dat Amerikaans leiderschap - als systeem waarop de internationale ordening geënt was - simpelweg ten einde loopt. Trump sloopt Amerika's soft power als leidende democratie in de wereld. En met beoogde bezuinigingen van 30 procent op de Amerikaanse diplomatie en ontwikkelingshulp wil hij de daad bij het woord voegen, juist nu China op deze fronten extra gas geeft.

Natuurlijk blijven de oude bondgenoten als het erop aankomt op elkaar aangewezen. Maar Trumps ankerloze buitenlandbeleid leidt tot grote onzekerheid in Europa - dat nu zelf gedwongen wordt een antwoord te vinden op de regionale uitdagingen, voorop het splijtende revanchisme van Vladimir Poetin. Trump belichaamt structurele ontwikkelingen die we hier lang niet wilden zien. Misschien staat hij daarmee ongewild aan de basis van nieuwe Europese initiatieven.