Rechtbank Milaan hoort Shell en Eni in omkopingszaak

De rechtbank in Milaan houdt vandaag de eerste hoorzitting in een zaak waarin Shell en de Italiaanse oliemaatschappij Eni worden verdacht van omkoping. In het dossier van de Italiaanse aanklager Fabio de Pasquale staat de Nigeriaanse staat als slachtoffer genoteerd. Maar de stukken tonen ook hoe Nigeriaanse burgers de afgelopen decennia in de steek zijn gelaten door hun overheid.

In 2011 betaalden beide oliemaatschappijen samen 1,3 miljard dollar voor een enorm olieveld voor de kust van Nigeria. Ze maakten het geld over naar een bankrekening bij JP Morgan in Londen op naam van de Nigeriaanse overheid.

Wisten Shell en Eni dat het meeste geld zou worden doorgesluisd naar bedrijfjes, tussenpersonen, corrupte ambtenaren en zelfs toenmalig president Goodluck Jonathan? Volgens De Pasquale wel en daarom verzoekt hij de rechtbank onder meer vijf hoge Eni-functionarissen en vier oud-werknemers van Shell te vervolgen wegens corruptie. Alle betrokkenen, waaronder de huidige Eni-CEO Claudio Descalzi, ontkennen de beschuldigingen.

Bewijzen

Onderzoeksorganisatie Global Witness en Italiaanse journalisten onthulden vorige week e-mails waaruit zou blijken dat ook de Shell-top op de hoogte was van de gang van zaken. Ook kwam de opname van een telefoongesprek naar buiten waarin Shell-CEO Ben van Beurden en toenmalig financieel-directeur Simon Henry de inval door de Fiod en de Italiaanse politie in het Shell-hoofdkantoor in Den Haag op 17 februari 2016 bespreken.

Shell had in Nigeria twee adviseurs ingezet die geheim agenten waren geweest van de Britse dienst MI6. In e-mails aan Shell schreven die te hebben vernomen dat tientallen miljoenen dollars zouden worden gebruikt om mensen om te kopen en dat er 'aanzienlijke inkomsten naar GLJ' (Goodluck Jonathan) zouden stromen. 'Weinig behulpzaam' noemde Van Beurden die e-mails met 'pub talk' aan de telefoon tegen Henry vlak na de inval bij Shell.

Van Beurden is geen verdachte, zegt De Pasquale, die als magistraat naam heeft gemaakt met de veroordelingen van politici Bettino Craxi en Silvio Berlusconi.

Spil in deze zaak is de Nigeriaan Dan Etete, die in 1998 als minister van olie voor een kleine som het olieveld met de naam OPL 245 verkocht aan het bedrijf Malabu. Daarvan was hijzelf in het geheim de eigenaar. Etete werd in 2007 in Frankrijk veroordeeld voor het witwassen van 10 miljoen dollar: hij had onder meer een Frans kasteeltje en een speedboot gekocht. Ondanks zijn strafblad bleven Shell en Eni met hem onderhandelen.

Rechten

In 2011 kwam een eind aan een juridische strijd over de vraag wie de rechten bezat van het olieveld, dat met een voorraad van 9 miljard vaten een van de grootste van Afrika is. Dankzij president Jonathan, aangetreden in 2010, en diens minister van olie kon Etete met een document bewijzen dat Malabu de eigenaar was.

Kort nadat Shell en Eni het geld hadden betaald, ontving Etete 800 miljoen dollar, blijkt uit de processtukken. Zo'n 520 miljoen daarvan betaalde hij aan een tussenpersoon die in Nigeria Mr. Corruption wordt genoemd, Abubakar Aliyu. Die verdeelde het geld onder de president en functionarissen, waaronder (oud-) parlementariërs, de veiligheidsadviseur en ministers. Dat gebeurde cash.

De resterende 280 miljoen dollar spendeerde Etete onder meer aan een vliegtuig en gepantserde auto's. Ook betaalde hij de boete van 8 miljoen dollar die nog openstond na zijn Franse witwasveroordeling. 210 miljoen dollar ging naar de overheid, als tekengeld. In Engeland wekte het verbazing dat JP Morgan 800 miljoen overmaakte naar een veroordeelde crimineel. Een deel van de totaalsom is bevroren op verzoek van het Italiaanse gezag.

De Nigeriaanse financiële waakhond EFCC heeft een aanklacht van corruptie ingediend tegen Shell en Eni en het parlement heeft een onderzoekscommissie ingesteld. In Milaan volgen de komende twee maanden meer hoorzittingen. De rechter bepaalt vervolgens welke gedaagden worden vervolgd.