CDA-leider Sybrand Buma vindt dat de partij van Emile Roemer niet langer aan de zijlijn moet blijven staan. "Heb het lef om te beginnen met de onderhandelingen", zei hij woensdag in het debat in de Tweede Kamer over het mislukken van de formatiepoging met de VVD, CDA, D66 en GroenLinks.
Alexander Pechtold (D66): "Het blokkeren van een partij waar u in de gemeente en provincie mee samenwerkt, vind ik niet kunnen. Gaat u vier jaar toekijken, of steekt u uw handen uit?" Ook Jesse Klaver (GroenLinks) doet een beroep op de socialisten. "Probeer het, u bent het aan uw kiezers verplicht."
Ook Edith Schippers, die opnieuw is aangewezen als informateur, roept partijen op bij zichzelf "te rade te gaan wat goed is voor het land". "Soms is het heel goed om met elkaar te praten terwijl je misschien op het eerste gezicht denkt dat er te grote verschillen zijn, maar je kunt elkaar best nog een heel eind naderen", zei ze na afloop van het debat.
Centrum-links
Het CDA, D66 en GroenLinks doen een nadrukkelijk beroep op Roemer om in ieder geval in gesprek te gaan met de VVD, maar de SP’er is onvermurwbaar. Hij blijft bij zijn campagnestandpunt dat de SP niet gaat samenwerken met de VVD. Rutte ziet zelf wel ruimte bij de SP en PvdA, omdat deze partijen naar zijn inzicht anders over migratie denken dat GroenLinks.
De voorkeur van Roemer is een centrum-links kabinet waar het CDA de premier levert en D66, SP, PvdA, GroenLinks en de PvdD de coalitie complementeren.
Dat voorstel wordt resoluut afgewezen door Buma. "Onrealistisch", zegt hij. Hij vindt het ondenkbaar om de winnaar van de verkiezing, de VVD, uit het kabinet te houden.
Geen openheid
Maandag maakte Schippers bekend dat de VVD, CDA, D66 en GroenLinks na twee maanden onderhandelen gezamenlijk tot de conclusie zijn gekomen dat er onoverbrugbare verschillen zijn waardoor een coalitie met deze partijen onmogelijk is.
De poging is uiteindelijk geklapt op het onderwerp migratie. Op welke specifieke onderdelen de partijen niet nader tot elkaar zijn gekomen, is niet bekend.
VVD-leider Mark Rutte is niet van plan bekend te maken op welke inhoudelijke punten de formatiepoging met de VVD, het CDA, D66 en GroenLinks is gestrand. "Inzicht geven in dit type discussies is niet mogelijk", zei Rutte. Ook Buma, Pechtold en Klaver gaven geen details prijs.
Mist
PvdA-leider Lodewijk Asscher vindt het belangrijk dit wel te weten in het belang van de volgende gesprekken die met andere partijen gevoerd zullen worden. Roemer is het daarmee eens. Hij vindt dat het pas mogelijk is om de volgende informateur een goed advies mee te geven als duidelijk is op welk specifiek onderdeel de formatie is geklapt. "Als de mist blijft, haalt volgende stap niets uit", aldus Roemer.
Rutte denkt er niet aan openheid van zaken te geven. Hij vindt dat formatie-onderhandelingen in vertrouwen gevoerd moeten kunnen worden. Tijdens die onderhandelingen schuiven de partijen om tot een compromis te komen.
Als na het mislukken van een formatie uitlekt op welke onderdelen partijen water bij de wijn hebben gedaan, dan kan dat er, volgens Rutte, voor zorgen dat partijen onderhandelen met de rem erop. "De kans op een succesvolle volgende poging neemt dan af".
ChristenUnie
Voor de partijen die de afgelopen weken niet aan tafel hebben gezeten is het belangrijk om te weten hoe definitief de breuk met GroenLinks is. “Staat er een punt of een komma”, vraagt ChristeUnie-leider Gert-Jan Segers. Zijn partij komt in beeld als vervanger van GroenLinks, maar hij wil geen "pauzenummer" zijn.
Rutte zei GroenLinks niet uit te sluiten, maar hij verwacht niet dat er alsnog een kabinet met de VVD en GroenLinks komt: "Absoluut niet". "De inhoudelijke verschillen zijn te groot", aldus Rutte. Ook CDA-leider Sybrand Buma ziet het niet gebeuren dat zijn partij opnieuw met GroenLinks om tafel gaat. Wat Klaver betreft staat er een punt achter deze mogelijke coalitie en geen komma. Dat was voor Segers overtuigend genoeg om in gesprek te gaan, mits hij een uitnodiging ontvangt.
Schippers is direct na het debat begonnen met een nieuwe verkennende ronde om te onderzoeken welke coalities er mogelijk zijn. Waarschijnlijk zullen de nieuwe formatie-onderhandelingen volgende week van start gaan.