3 min
Dat zei oud-Rabobanktopman, emeritus hoogleraar en CDA-prominent Herman Wijffels gisteren, terwijl hij CDA-partijleider Sybrand Buma tot op de grond toe afbrandde.
Wijffels sprak in het Algemeen Dagblad over de onderhandelingen voor een nieuw kabinet. Het gericht ging dat Buma dwars zou liggen op het onderwerp klimaat. Het werd ontkend door VVD-er Halbe Zijlstra, maar informateur Edith Schippers bevestigde het vandaag toch. Klimaat en immigratie liggen echt lastig. Daarom is er nog steeds geen formateur. Het blijft bij informeren.
Wie het AD nog niet heeft gelezen, moet even doorklikken op de link. Over Buma zegt Wijffels: "Die man weet nergens van!" en "Ik denk dat Buma niet eens weet wat het antropoceen is." Mogelijk weten heel veel mensen niet wat het antropoceen is, dus dat mag Buma wellicht een beetje vergeven worden.
Dit echter niet, vindt Wijffels: "Buma’s idee, dat hij ventileert aan de onderhandelingstafel, dat de markt dit [het duurzaamheidsvraagstuk, DV] kan oplossen, getuigt van een volstrekt onbegrip van wat er aan de hand is." Dat ben ik met hem eens. Maar hij voegt er in één adem iets aan toe dat me wat meer moeite kost: "Terwijl er met VNO/NCW en de multinationals een maatschappelijk draagvlak is om samen die problemen aan te pakken."
Wat betekent die steun?
Dat is een tragikomische gedachte. Werkgevers en Wijffels willen dus met een Haagse formatie wereldvrede afdwingen om onze open economie groen te redden. En dat allemaal in een wereld die nou juist op zijn eigen belang gericht is.
Het is beslist waar dat Nederland volkomen afhankelijk is van vrije wereldhandel, wil het land niet drastisch verarmen. Het is echter net zo waar dat de wereld niet afhankelijk is van Nederland en zelfs niet van de export van onze agrotechnologie. Die zullen we zelfs vijanden graag leveren zolang zij die nodig hebben. Onze bereidheid is het gevolg van onze afhankelijkheid. Ingewikkelder is het niet.
Er kwam nog een nieuwtje vandaag. Nefyto, de koepel van landbouwgifverkopers, gaat wellicht vlogger Enzo Knol (de man die hele dagen Mars eet om Nederland aan de Mars te houden) sponsoren om Nederland te 'informeren' over het belang van landbouwgif. Nederland gebruikt nogal wat landbouwgif. Niet zozeer per kilo product, maar wel per hectare. Dat komt omdat we veel gewas maken en - daar heb je het weer - veel exporteren. Als bijzonder land, hebben wij geen landbouw voor onszelf maar vooral voor de export. In zo'n geval wordt duurzaam gif spuiten net zoiets als gezond Mars eten. Nefyto schaamt zich daar niet voor omdat het logisch is; we eten er allemaal van.
Het probleem is dat we 70% van eigen onze landbouwproductie exporteren. Haal er slechts 15% af en bij de gangbare marges en de teruglopende EU-steun voor onze landbouw kunnen boeren hun erven al sluiten.
Eerst oorlog nodig voor de faillissementen
Zo'n land wil Wijffels al voordat er oorlog is, wederopbouwen. Dat gaat niet. Voor zulke massale faillissementen en afschrijvingen heb je eerst een oorlog nodig. Daarom weet ik niet of Hans de Boer wel zegt, wat Wijffels denkt. De echte vraag is dan ook of GroenLinks en Jesse Klaver toch die VNO-NCW-visie voor het nieuwe kabinet gaan steunen, inclusief het groene gif van vlogger Knol.
Ik heb geen twijfels over Wijffels. Hij zegt wat hij meent. Wel twijfel ik over zijn inschatting van intenties. Stekker uit de formatie, beveelt Elseviers Afshin Ellian al; hij vindt het allemaal teveel groen theater en heeft - denk ik - gelijk. De verhalen van De Boer en de vlogger zullen er niet minder 'duurzaam' om worden. Tot de oorlog komt, is duurzaam voor een land als Nederland doodgewoon vrije handel. Omdat de gegroeide belangen te groot zijn, volgt ons land de wetten van de markt. Duurzaamheid is een ouderwetse business case en niet die mooie balans tussen People, Planet en Profit waar velen - Wijffels incluis - het woord voor houden.
PS (14 mei, 10:00 uur); omdat ik merkte dat deze tekst een toelichting nodig had, voegde ik commentaar #3 toe.
Dit artikel afdrukken
Wie het AD nog niet heeft gelezen, moet even doorklikken op de link. Over Buma zegt Wijffels: "Die man weet nergens van!" en "Ik denk dat Buma niet eens weet wat het antropoceen is." Mogelijk weten heel veel mensen niet wat het antropoceen is, dus dat mag Buma wellicht een beetje vergeven worden.
Dit echter niet, vindt Wijffels: "Buma’s idee, dat hij ventileert aan de onderhandelingstafel, dat de markt dit [het duurzaamheidsvraagstuk, DV] kan oplossen, getuigt van een volstrekt onbegrip van wat er aan de hand is." Dat ben ik met hem eens. Maar hij voegt er in één adem iets aan toe dat me wat meer moeite kost: "Terwijl er met VNO/NCW en de multinationals een maatschappelijk draagvlak is om samen die problemen aan te pakken."
Wat betekent die steun?
Dat is een tragikomische gedachte. Werkgevers en Wijffels willen dus met een Haagse formatie wereldvrede afdwingen om onze open economie te redden"De wereld valt in blokken uiteen", zei VNO/NCW voorzitter Hans de Boer vandaag op de jaarvergadering van de Nederlandse Aardappel Organisatie (NAO) in Ermelo. Dat zei hij niet voor niets daar. Nederlandse pootaardappelen hebben wereldwijd een marktaandeel van 60%. Maar ook andere landen excelleren in zaken waarin wij vroeger goed waren. En juist die landen kiezen hun eigen belang. America First, onze oude bondgenoot, voorop. In die wereld moet Nederland het met zijn extreem open economie zien te redden. Zonder export, staat half Nederland op straat en volgt daarna nog een kwart. Ook dat zei diezelfde werkgeversvoorzitter De Boer met zoveel woorden. Daarom wil hij internationale normen voor een groene booming economie. Zo kan Nederland het redden en wellicht de blokvorming een beetje tegengaan door een groene economische wereldorde waarin we graag voorop willen lopen. We moeten blijven verdienen.
Dat is een tragikomische gedachte. Werkgevers en Wijffels willen dus met een Haagse formatie wereldvrede afdwingen om onze open economie groen te redden. En dat allemaal in een wereld die nou juist op zijn eigen belang gericht is.
Het is beslist waar dat Nederland volkomen afhankelijk is van vrije wereldhandel, wil het land niet drastisch verarmen. Het is echter net zo waar dat de wereld niet afhankelijk is van Nederland en zelfs niet van de export van onze agrotechnologie. Die zullen we zelfs vijanden graag leveren zolang zij die nodig hebben. Onze bereidheid is het gevolg van onze afhankelijkheid. Ingewikkelder is het niet.
In zo'n geval wordt duurzaam gif spuiten net zoiets als gezond Mars eten. Duurzaam is voor een land als Nederland doodgewoon vrije handel. Het volgt de wetten van de marktVlogger Knol
Er kwam nog een nieuwtje vandaag. Nefyto, de koepel van landbouwgifverkopers, gaat wellicht vlogger Enzo Knol (de man die hele dagen Mars eet om Nederland aan de Mars te houden) sponsoren om Nederland te 'informeren' over het belang van landbouwgif. Nederland gebruikt nogal wat landbouwgif. Niet zozeer per kilo product, maar wel per hectare. Dat komt omdat we veel gewas maken en - daar heb je het weer - veel exporteren. Als bijzonder land, hebben wij geen landbouw voor onszelf maar vooral voor de export. In zo'n geval wordt duurzaam gif spuiten net zoiets als gezond Mars eten. Nefyto schaamt zich daar niet voor omdat het logisch is; we eten er allemaal van.
Het probleem is dat we 70% van eigen onze landbouwproductie exporteren. Haal er slechts 15% af en bij de gangbare marges en de teruglopende EU-steun voor onze landbouw kunnen boeren hun erven al sluiten.
Eerst oorlog nodig voor de faillissementen
Zo'n land wil Wijffels al voordat er oorlog is, wederopbouwen. Dat gaat niet. Voor zulke massale faillissementen en afschrijvingen heb je eerst een oorlog nodig. Daarom weet ik niet of Hans de Boer wel zegt, wat Wijffels denkt. De echte vraag is dan ook of GroenLinks en Jesse Klaver toch die VNO-NCW-visie voor het nieuwe kabinet gaan steunen, inclusief het groene gif van vlogger Knol.
Ik heb geen twijfels over Wijffels. Hij zegt wat hij meent. Wel twijfel ik over zijn inschatting van intenties. Stekker uit de formatie, beveelt Elseviers Afshin Ellian al; hij vindt het allemaal teveel groen theater en heeft - denk ik - gelijk. De verhalen van De Boer en de vlogger zullen er niet minder 'duurzaam' om worden. Tot de oorlog komt, is duurzaam voor een land als Nederland doodgewoon vrije handel. Omdat de gegroeide belangen te groot zijn, volgt ons land de wetten van de markt. Duurzaamheid is een ouderwetse business case en niet die mooie balans tussen People, Planet en Profit waar velen - Wijffels incluis - het woord voor houden.
PS (14 mei, 10:00 uur); omdat ik merkte dat deze tekst een toelichting nodig had, voegde ik commentaar #3 toe.
Nog 3
Je hebt 0 van de 3 kado-artikelen gelezen.
Op 5 mei krijg je nieuwe kado-artikelen.
Op 5 mei krijg je nieuwe kado-artikelen.
Als betalend lid lees je zoveel artikelen als je wilt, én je steunt Foodlog
Lees ook
Deze draad lijkt me wel een goede plek om de aandacht te vestigen op Doughnut Economics van Kate Raworth*. Mooi gerecenseerd door Ewald Engelen in de Groene, maar waarschijnlijk achter een betaalmuur. Daarom een klein stukje eruit:
"Burgers hebben genoeg van politici en beleidsmakers die steeds maar weer dezelfde neoliberale riedel afdraaien. De oplossing voor marktfalen, zoals klimaatverandering, is altijd méér marktwerking. En burgers hebben genoeg van zelfverklaarde experts die zich verschuilen achter wollig jargon, onbegrijpelijke mathematica, imponerende cijfers en de verzuchting dat onze samenleving nu eenmaal complex is of dat globalisering nu eenmaal een gegeven is. De afkeer daarvan is geen populisme, maar is een zeer terechte roep om begrijpelijke taal, nieuwe beelden en vooral: nieuwe handelingsperspectieven. Weg met het obscurantisme van de experts. Leve de helderheid van gewone mensentaal. Burgers hebben daar recht op. En academici zouden zich veel meer moeite moeten getroosten om die burgers te bereiken. Per slot van rekening hebben ze daar hun mandaat aan te danken".
*Erg leuke animaties.
Jur, met je laatste zin zijn we er. Ik ben het er nl. helemaal mee eens. Het is de kortste samenvatting van wat ik hier probeerde te zeggen.
Is er ook een 'maar'? Reken maar: dat zijn al die mensen die oplossingen maken zonder de taboes en de problemen te benoemen. Het barst ervan. Het maar is dus dit: zij houden af van de oplossing die doormodderen heet en maken het nog erger dan het al is. Er zijn nl. overal bestaande belangen en noden van gewone mensen die zulke oplossingen als bermbommen laten ploffen.
Daar zit het punt, waar we al dan niet een draai in maken.
Ik denk dat we het hier goed hebben uitgediscussieerd nu, ook al wilde ik het slechts laten schuren.
Dick, vanuit je #39 ("er zijn geen oplossingen") begrijp ik dat je alles een vorm van doormodderen vindt, en misschien is dat ook wel zo: er zijn de laatste tijd steeds minder redenen om optimistisch te zijn. En ik ben het ook met je eens dat de echte taboes vaak niet benoemd worden. Ik zou echter wel een nuance willen aanbrengen. Er is doormodderen en doormodderen. Het neerleggen van oplossingen bij de markt en bij een veranderende houding van de consument is het échte gemodder op microniveau: dat zal nooit wat worden. Het is een variant op de tragedie van de meent: waarom zou ik ophouden met autorijden/vliegen/vlees eten als ik niet zeker weet dat iedereen dat doet? En dus gebeurt het niet, alle mooie voorlichtingscampagnes ten spijt.
Op macroniveau ligt het anders, of kán het anders liggen. Daar kunnen maatregelen worden voorgesteld en naleving worden afgedwongen die enige zoden aan de dijk zetten. Ik denk aan het klimaatonderzoek, gevolgd door overleg én uitvoeringsafspraken. Natuurlijk moeten die ook nog nageleefd worden, en misschien is het hoe dan ook al te laat. Maar toch, een sterke (uiteraard wel democratisch gelegitimeerde) overheid kan dingen afdwingen en (deel-)oplossingen bieden (minder vliegbewegingen, autoloze dagen, vleestaks, noem maar op). Dat is dan misschien polariserend, maar polarisatie is niet altijd slecht.
Ik zeg niet dat het wel even geregeld gaat worden door de instituties, maar er kan wel iets meer door hen geregeld worden dan door de consument of de markt; ook van een bedrijf als Unilever wordt weer eens gezegd dat het minder 'groen' is dan het zegt te zijn.
Dus misschien is het ook op macroniveau allemaal doormodderen, zolang de echte taboes niet benoemd worden (dat zou het derde niveau zijn!) - maar iets is beter dan niets.
In het katern Perspectief is deze vervolgopmerking over de mislukte informatie gelukkig op zijn plek ter verdere duiding: Er is geen schuldige aan te wijzen, zegt politiek commentator Joost Vullings van de NOS. De 'rechtse' kranten hadden gewezen in de richting van GroenLinks. Volgens Vullings zijn alle vier de partijen schuldig.
Jur Schuurman, ik hoop dat ik mijn grimlach tegen de achtergrond van #39 niet hoef uit te leggen. Mogelijk toch dit: politiek moest er op deze manier geïnformeerd worden, dat het politiek vervolgens dan niet zou lukken was voorspelbaar. D66 heet het, koos de kant van GL. Ik durf nu te voorspellen dat die partij uit die positie beweegt en daarmee een gangbare kracht is geworden, die doet alsof ze de vernieuwende kracht is. Onderwijl 'rommelen we door'. De ergernis en weemoed moeten hier zitten: waarom niet op basis van benoemde problemen en dilemma's ipv op basis van steeds verder polariserende 'oplossingen' (die de Thomas Frank-analyse ook voor Europa sterker zichtbaar zullen maken)?
Jur, ben je het me eens dat het vormen van Muddling through zijn?
En daarmee wil ik niet zeggen dat een heel goed begrip van wat er echt aan de hand is, niet belangrijk is. Integendeel. Wie dat heeft, moddert veel beter aan. De vraag is dan ook steeds: wat is er aan de hand en hoe valt daar per context het beste van te maken? Dat wat er aan de hand is, heeft veelal te maken met strijdige belangen die we taboes vinden en niet benoemen:
- consuminderen vs. welvaart vergroten
- delen van welvaart vs. concentreren en behouden daarvan
- druk op de ecologie vergroten (als gevolg daarvan) vs de noodzaak die te verkleinen
- bevolking verkleinen vs vergroten VS welvaart spreiden vs competitief concentreren (twee antagonismen tegelijk)
- migraties als gevolg van snelle verandering van de leefomgeving als gevolg van die factoren vs de weg via deling van welvaart (die de bestaande orde - ook die van burgers, zie de voormalig linkse aanhang van rechtse partijen zoals geanalyseerd door Thomas Frank - niet aanstaat) loopt
etc etc etc.
Het is niet bijster ingewikkeld om dat lijstje verder aan te vullen. Over de polariteiten die het benoemt, hebben we het echter liever niet, cq. zelfs helemaal niet. Wel over de 'oplossingen'. De mensen die de grote oplossingen benoemen, hebben doorgaans weinig benul van de business logic van waaruit bedrijven en regeringen in hun kielzog (ook die zijn afhankelijk van economische activiteit) redeneren. Ze hebben zelfs amper besef van de business logic van zogeheten 'groene' bedrijven die inmiddels nog betere verdienmodellen hebben omdat ze in snelgroeiende én ook nog eens gesubsidieerde niches opereren (eea tegen de belangen van minder bedeelden in).
Binnen al deze 'vieze handen' (zeker ook aan groene kant) zal het een en ander moeten gebeuren. Waarom? Omdat de sociologische orde niet gemakkelijk vanuit de grote wanorde die het alternatief is in beweging te krijgen is. Waarheen? Richting net wat betere balansen op basis voldoende publieke wil. Publieke wil? Dat is het resultaat van het gevoel dat mensen hebben; ik denk dat afhangt van hun indruk en de bewijzen die zij zien van hun 'serieus worden genomen in hun noden'. Dat is een proces dat zorgvuldig bewaakt moet worden. Als je het kwijtraakt, ben je geschoren.
De weemoed zal blijven. En dat is juist een goede zaak, in het besef van de voorgaande zin. En nu vind ik echt dat ik het allemaal wel gezegd heb. Zoals in #3 gezegd: je moet een goeie mop vooral lekker laten schuren. Dat werkt therapeutisch. Deze woorden doen dat allang niet meer.
Daarom gooi ik graag nog een blok op het vuur: en onderwijl kletst iedereen gezellig verder over 'oplossingen'. De oplossing is deze: die zijn er niet. Accepteer het. Wat er wel is: zinvolle processen waarin niet de oplossingen maar begrip van de schurende situatie en het openlijk benoemen daarvan centraal staat. Nu laten we de Jezussen er nog met de buit vandoor gaan ook (denk - in onze contreien - aan de subsidies op elektrische auto's).