Burgemeester neemt vaker noodmaatregelen om demonstraties te verbieden

Dit blijkt uit een inventarisatie van de Volkskrant. Burgemeesters kwamen vorig jaar vooral in actie als onrust dreigde rond asielzoekerscentra. Ook probeerden ze door het instellen van een noodmaatregel problemen rond het Sinterklaasfeest te voorkomen, zoals in Maassluis en Rotterdam.

De burgemeester gedraagt zich steeds meer als een crimefighter, constateert hoogleraar sanctierecht Henny Sackers van de Radboud Universiteit in Nijmegen. 'Aan de ambtsketting hangt tegenwoordig een sheriffster.'

Ton Rombouts van Den Bosch, met 37 jaar de langstzittende burgemeester, erkent dat burgemeesters tegenwoordig sneller naar noodmaatregelen grijpen: 'Dat doe ik zelf ook.' Dit komt volgens hem doordat dat het ambt veeleisender is geworden en de samenleving complexer.

Project X-feest

Noodmaatregelen zijn in eerste instantie bedoeld voor uitzonderlijke situaties en niet om demonstraties te verbieden. Ze moeten bijvoorbeeld voorkomen dat winkels worden geplunderd na een ramp of maken een grote politiemacht mogelijk om rellen, zoals die met het Project X-feest in Haren, te kunnen beheersen.

Dat burgemeesters het middel in toenemende mate inzetten om demonstraties en (buitenlandse) bijeenkomsten te verbieden, noemen rechtsgeleerden twijfelachtig. Zij vinden dat burgemeesters de grenzen van de wet opzoeken - en er soms overheen gaan. Ze wijzen erop dat de vrijheid van vergadering en betoging in de grondwet is verankerd.

'De burgemeester zit op het randje van wat wel en niet mag', zegt Arno Korsten, hoogleraar rechtsgeleerdheid van de Universiteit Maastricht. Hij heeft begrip voor de soms nijpende positie van de burgemeester en vindt dat een Kamerdebat over het verruimen van de bevoegdheden van de burgemeester op zijn plaats is.

De Rijksrecherche doet onderzoek naar het huisarrest dat burgemeester Heijmans van Weert een groep overlastgevende asielzoekers rond de jaarwisseling oplegde. Een bodemprocedure tegen burgemeester Mikkers van Veldhoven moet uitwijzen of hij gelijk had toen hij eerder deze maand een conferentie van jonge Eritreeërs afgelastte.

Mikkers deed dit pas nadat tegenstanders amok hadden gemaakt - eerder voorzag hij nog geen problemen voor de openbare orde. Door te reageren op de tegendemonstratie gold het recht van de sterkste, constateren onderzoekers Berend Roorda en Adriaan Wierenga van het Centrum voor Openbare Orde en Veiligheid van de Rijksuniversiteit Groningen. Zij noemen het 'heel kwalijk dat je de tegendemonstranten beloont door de bijeenkomst te verbieden. Zo krijg je het makkelijk voor elkaar dat mensen hun mening niet mogen uiten.'

Waarom de burgemeester steeds meer crimefighter is

De burgemeester wordt steeds meer een crimefighter. De samenleving eist ferm optreden. Maar als hij een betoging verbiedt, is het ook weer niet goed.