Oranje in de oorlog
Op koningsdag kun je het zo gek niet bedenken, of het is oranje. In de Tweede Wereldoorlog moesten burgers hun liefde voor het Koninklijk Huis op heimelijke wijze tonen.
Een armband van muntjes van 10 cent met de beeltenis van koningin Wilhelmina. - Foto: wo2verzameling.nl
Al in het prille begin van de oorlog was er verzet tegen de Duitse overheersing. Dat verzet was nog niet georganiseerd en eerder ludiek van aard. Om te laten zien dat ze hun koningshuis trouw bleven, verzonnen Nederlanders allerlei manieren om hun oranjegezindheid te tonen.
Koningin Wilhelmina verbleef tijdens de oorlog in Engeland. Vanuit Londen bestuurde ze de Nederlandse overzeese gebiedsdelen Nederlands-Indië, Suriname en de Antillen. Ze had veel contact met Engelandvaarders - Nederlanders die uit bezet gebied ontsnapten om zich bij de geallieerden te voegen – en hield toespraken via Radio Oranje, de illegale zender die in Nederland veelvuldig beluisterd werd. Haar schoonzoon Prins Bernhard was leider van de Binnenlandse Strijdkrachten, het georganiseerde verzet. Prinses Juliana en haar kinderen verbleven in Canada. In 1943 werd in Ottawa prinses Margriet geboren.
V voor Victorie
In het bezette Nederland gaf de bevolking op allerlei manieren uiting aan steun aan het koningshuis of gevoelens van verzet tegen de bezetter. Op muren en schuttingen waren lettercombinaties als OZO (Oranje Zal Overwinnen) te zien of een W voor Wilhelmina. De V stond voor Victorie. In juni 1941 riep de Nederlandse afdeling van de BBC op om de V (ook in morse: drie maal kort, eenmaal lang) te gebruiken waar mogelijk. De oproep werd een groot succes: mensen maakten het teken met hun vingers, wenkten obers door in morse op de tafel te tikken en verzonnen allerlei andere creatieve uitingen voor de V. Uiteindelijk lanceerden de nazi's een effectieve tegencampagne: ze kaapten de letter terug. Half juli werden in heel Nederland posters opgehangen: "V=Victorie, want Duitsland wint voor Europa op alle fronten."
Stille wenken
Er waren ook nog andere ludieke manieren om trouw aan het koningshuis te tonen. Tuinen stonden vol met oranje goudsbloemen en afrikaantjes. Ook de margriet, de bloem naar wie de in 1943 geboren prinses werd vernoemd, werd een symbool van verzet.
Vrouwen droegen sieraden waarin muntgeld was verwerkt, zodat ze rondliepen met een beeltenis van koningin Wilhelmina. Op koninklijke verjaardagen was de Nederlandse driekleur te zien in kledingcombinaties of in suggestief opgehangen wasgoed. De Nederlandse vlag was overigens niet officieel verboden tijdens de Tweede Wereldoorlog, maar het gebruik ervan was door de nazi's wel sterk ingeperkt.