Kan deze plasticetende rups de vervuiling (helpen) oplossen?
Een oplossing voor de wereldwijde plasticberg is het voorlopig niet, daarvoor gaat het niet snel genoeg. Maar toch: een dier dat kunststof verteert, biedt interessante mogelijkheden.
Bij toeval ontdekt: een rups die plastic zakken eet. De rups van een nachtvlinder - de grote wasmot - blijkt in vrij hoog tempo plastic te kunnen oppeuzelen. Het beestje, dat wordt gekweekt als visaas voor hengelaars, is zo in staat de meest gebruikte plasticsoort - polyethyleen - af te breken.
Polyethyleen (PE) wordt vooral gebruikt voor verpakkingsmateriaal. Een groot deel van dat plastic komt op vuilnishopen of in het milieu terecht. Het kan tientallen en soms zelfs honderden jaren duren voordat een plastic zak helemaal is afgebroken.
Er zijn eerder methodes gevonden om plastic op biologische wijze af te breken, onder meer met bacteriën. Kort geleden werd een rups (van de Indische meelmot) beschreven die PE afbreekt. Het opmerkelijke aan de nieuwe ontdekking is dat het afbraakproces bij de rups van de wasmot, de wasworm, aanzienlijk sneller gaat. Toen onderzoekers honderd waswormen in een plastic zak deden, verschenen de eerste gaten na 40 minuten. Na twaalf uur bleek 92 milligram polyethyleen te zijn verorberd.
Bertocchini trof de rupsen aan in haar bijenkorf. Kort nadat ze de rupsen in een plastic zak had gedaan, verschenen er gaten in
Federica Bertocchini, verbonden aan een onderzoeksinstituut in het Spaanse Santander, ontdekte de speciale eigenschap van de wasworm zonder ernaar op zoek te zijn. Ze trof de rupsen aan in haar bijenkorf, waar de beestjes zich tegoed deden aan honing en was. Kort nadat ze de rupsen in een plastic zak had gedaan, verschenen er gaten in.
Kennelijk is het vermogen plastic te eten een nevenproduct van de gewoonte om bijenwas te eten. Bijenwas is een polymeer (een molecuul dat bestaat uit gelijke, aan elkaar gekoppelde delen) en heeft een chemische structuur die lijkt op die van polyethyleen. De rupsen blijken de polyethyleen om te zetten in ethyleenglycol, een kleur- en geurloze vloeistof.
Hoe dit proces zich precies voltrekt, is nog niet duidelijk. Bertocchini en haar collega's gaan ervan uit dat een enzym verantwoordelijk is. Welk enzym is nog de vraag. "De volgende stap is het opsporen, isoleren en op industriële schaal produceren van dit enzym", aldus de onderzoeker.
Of deze ontdekking, gepubliceerd in Current Biology, op korte termijn zal leiden tot oplossing van de plasticvervuiling valt te betwijfelen. "Deze rups verteert het plastic veel sneller dan die andere rups, maar het blijft een traag proces. Honderd waswormen doen er nog steeds honderd dagen over om een plastic tas van 20 gram weg te werken", zegt microbioloog Cornelia Welte, universitair docent aan de Radboud Universiteit in Nijmegen.
Honderd waswormen doen er nog steeds honderd dagen over om een plastic tas van 20 gram weg te werken
Voorlopig blijft het efficiënter om ingezameld plastic te verbranden of te recycleren. Het grootste probleem van plasticafval is dat het zich op land, in rivieren en zeeën verspreidt.
Welte, niet betrokken bij de studie: "Toch is het belangrijk dat de onderzoekers voor het eerst beschrijven hoe polyethyleen door deze rups wordt verteerd en wordt omgezet in een andere stof. Nu weten we tenminste dat het niet tot kleine stukjes wordt vermalen en als microdeeltjes achterblijft."