Direct naar artikelinhoud
turks referendum

Geen Europese felicitaties voor Erdogan na 'ja', Europa vreest grotere kloof met Turkije

"Door praten, praten, praten wil de kanselier voorkomen dat het strak gespannen lijntje helemaal breekt. Maar wil Erdogan dat ook?"

Geen felicitaties vanuit Europa voor de Turkse president Erdogan. Door het referendum te winnen heeft hij de mogelijkheid geschapen om tot 2029 over zijn land te heersen als een autoritair leider die machtiger is dan Kemal Atatürk, de stichter van het moderne Turkije. In de Europese hoofdsteden reageerde men met tandengeknars, kritiek en vermaningen.

De voorzichtigheid overheerste, maar onderhuids bestaat de zorg dat Europa en Turkije steeds verder uiteendrijven.

Al bij voorbaat was het uitgesloten dat Erdogan bij winst zou worden gelukgewenst. Een juridische commissie van de Raad van Europa had reeds in maart de door de Turkse president aan de kiezers voorgelegde constitutionele hervormingen gekwalificeerd als een "gevaarlijke stap terug" voor de Turkse democratie. De campagne en de manier waarop het referendum was georganiseerd maakten de situatie er vervolgens niet beter op.

Maandag concludeerden waarnemers van de Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa (OVSE) dat de volksraadpleging niet voldeed aan de internationale maatstaven - het ja-kamp van Erdogan werd sterk bevoordeeld, terwijl het nee-kamp werd geïntimideerd. Ook hekelden zij het feit dat de Hoge Kiesraad in een laat stadium besloot ongestempelde stembiljetten te accepteren.

Volgens de Turkse oppositie hebben zich zoveel onrechtmatigheden voorgedaan dat het referendum ongeldig moet worden verklaard. Kiezers zeiden dat medewerkers van stembureaus te dichtbij kwamen en in de Koerdische gebieden werd geklaagd over opdringerige politieagenten. De definitieve uitslag wordt pas over tien dagen verwacht.

De Duitse kanselier Merkel en de Franse president Hollande legden de nadruk op het kleine verschil waarmee Erdogan heeft gewonnen

De meeste Europese leiders reageerden terughoudend. De Duitse kanselier Merkel en de Franse president Hollande legden de nadruk op het kleine verschil waarmee Erdogan heeft gewonnen. Hij behaalde 51,4 procent van de stremmen, bij lange na niet de door hem voorspelde 55 procent.

"De krappe uitslag toont aan dat de Turkse samenleving diep verdeeld is en dat houdt een grote verantwoordelijkheid in voor de Turkse leiding en president Erdogan persoonlijk", zei Merkel. De Europese Commissie in Brussel zei dat de nipte overwinning Erdogan dwingt zijn best te doen tot een nationale consensus te komen over de grondwetshervormingen.

Daarvoor is in principe tijd. Erdogans nieuwe bevoegdheden gaan pas in als hij ook de voor 2019 geplande presidentsverkiezingen wint. Dat geeft ruimte voor nader overleg, in de Turkse politiek maar ook tussen Europa en Turkije. Merkel leek daarop te doelen toen ze zei dat er "zo snel mogelijk politieke besprekingen nodig zijn, zowel bilateraal als tussen de Europese instellingen en Turkije".

Erdogans nieuwe bevoegdheden gaan pas in als hij ook de voor 2019 geplande presidentsverkiezingen wint

Door praten, praten, praten wil de kanselier voorkomen dat het strak gespannen lijntje helemaal breekt. Maar wil Erdogan dat ook? Maandag zei hij te worden "aangevallen" door landen met een "kruisvaardersmentaliteit".

De Europese Unie heeft Turkije nodig om de vluchtelingenstroom beheersbaar te houden. Bovendien wonen in diverse lidstaten miljoenen Turken. Anderzijds heeft Europa de grootste moeite met Erdogans autoritaire neigingen. "Uiteindelijk hebben we wat eerlijkheid nodig in de relatie tussen de EU en Turkije", zei de Oostenrijkse minister Kurz.

Hollande en de Duitse minister Gabriel waarschuwden dat de door Erdogan aangekondigde herinvoering van de doodstraf "het einde betekent van de Europese droom" voor Turkije. De toetredingsonderhandelingen liggen al nagenoeg stil.