Noord-Korea: eerst dreigen, dan praten
Noord-Korea werkt aan een kernraket waarmee het de Verenigde Staten kan treffen. Is dit rampscenario nog te stoppen, en zo ja hoe? Onderhandelen, de druk opvoeren of toch militair ingrijpen, dat lijken de opties.
De oorlog is nooit ver weg op het Koreaanse schiereiland. Noord en Zuid hebben nooit vrede gesloten, ook al is het dodelijkste militaire conflict sinds de Tweede Wereldoorlog al bijna 65 jaar geleden gestaakt. Langs de demarcatielijn op de 38ste breedtegraad houden de militairen elkaar nog steeds in de gaten.
Inschattingsfouten
De Korea-oorlog hing van inschattingsfouten aan elkaar. De vader des vaderlands van de communistische dictatuur in het noorden, Kim Il-sung, viel in 1950 het zuiden binnen om Korea onder zijn leiderschap te herenigen. Hij verwachtte geen serieuze tegenstand en zijn leger rukte inderdaad snel op, tot bijna het hele zuiden veroverd was.
Maar Kim had zich vergist: VN-troepen, voornamelijk Amerikaanse soldaten maar ook Nederlanders en andere nationaliteiten, kwamen het zuiden te hulp. Ze dreven de communisten terug, tot bij de Chinese grens.
Kim Jong-un ziet zich geconfronteerd met een Amerikaanse president die bijna even onvoorspelbaar is als hij
Toen bleek dat ook de Amerikaanse generaal Douglas MacArthur ook een verkeerde aanname had gedaan: tegen zijn verwachting in kwam China het communistische broederland te hulp en dreef de VN-militairen weer helemaal terug. Na een slepend conflict van twee jaar sloten de twee partijen een wapenstilstand. De vrede is nog altijd niet getekend.
In de Korea-oorlog sneuvelden meer dan een half miljoen militairen, een op de vijf die meevochten, en er stierven naar schatting 2,5 miljoen burgers. Sindsdien is de spanning tussen Noord en Zuid geregeld opgelopen, maar beide kanten zijn zich bewust gebleven van de verschrikkelijke gevolgen van een nieuw conflict. De oorlogsretoriek die klinkt vanuit de Noord-Koreaanse hoofdstad Pyongyang lijkt de meeste Zuid-Koreanen zelfs koud te laten.
Maar ze kunnen zich opnieuw vergissen. De Noord-Koreaanse leider Kim Jong-un, kleinzoon van Kim Il-sung, ziet zich geconfronteerd met een Amerikaanse president die bijna even onvoorspelbaar is als hij. Op dit moment stoomt de Amerikaanse marine op naar de wateren rond Korea, met onder meer een vliegdekschip en onderzeeërs.
Veel experts verwachten binnenkort een nieuwe Noord-Koreaanse test met een atoombom of een lange-afstandsraket, wat door de Verenigde Staten als een provocatie zal worden gezien. Zal Donald Trump dan kalm blijven, of zal hij happen en militair terugslaan? Zijn tweets suggereren dat laatste en volgens Japanse media hebben Amerikaanse bronnen bevestigd dat militair ingrijpen een optie is.
Tekst loopt door onder afbeelding.
'Regime change'
De Amerikanen zijn tegenwoordig veel beter bewapend dan 65 jaar geleden, maar dat is Noord-Korea ook: het land beschikt over een leger met meer dan een miljoen actieve mannen en vrouwen en, belangrijker, over atoombommen. De Zuid-Koreaanse hoofdstad Seoul, met in totaal circa 25 miljoen inwoners, ligt vlak over de grens en is dus gemakkelijk te treffen. Een atoombom laten ontploffen kan Noord-Korea al, een kernwapen monteren op een raket waarschijnlijk ook. Die gegevens maken militair ingrijpen tot een enorm risico.
Het is goed mogelijk dat Trumps uitlatingen en de marine-activiteit alleen zijn bedoeld om de druk op te voeren, om Pyongyang te waarschuwen dat het geen gekke dingen moet doen. “Maar Noord-Korea reageert slecht op druk”, waarschuwt John Nilsson-Wright, Korea-expert bij denktank Chatham House in Londen. Kim Jong-un kan zich geprovoceerd voelen en terugslaan.
Noord-Korea beschikt over een leger met meer dan een miljoen actieve mannen en vrouwen
Het Amerikaanse doel is Noord-Korea te laten stoppen met zijn atoomprogramma, om te voorkomen dat Pyongyang het ultieme doel bereikt: een lange-afstandsraket met kernkop die de VS kan treffen. Pyongyang heeft raketten afgeschoten die honderden kilometers ver komen en de ontwikkeling gaat verder. Volgens experts duurt het hooguit nog een paar jaar voor de VS binnen bereik zijn.
De ontwikkeling van een lange-afstandsraket met kernkop stoppen is extreem moeilijk, zegt Nilsson-Wright. “Het punt is dat ze een kernraket wíllen ontwikkelen, dat is zelfs vastgelegd in hun grondwet. We kunnen alleen maar hopen dat we via onderhandelingen komen tot een overeenkomst waarin ze de verdere ontwikkeling opschorten, dat is de meest positieve uitkomst.”
Noord-Korea dwingen zijn kernwapens helemaal op te geven is nog veel moeilijker. Daarvoor is ‘regime change’ nodig volgens Nilsson-Wright en daar hebben de Amerikanen slechte ervaringen mee, met name in Irak. China zal ook niet juichen bij Amerikaanse pogingen om Kim Jong-un uit te schakelen.
China is essentieel bij iedere poging om iets te doen aan het probleem Noord-Korea. Het is de enige bondgenoot die de communistische dictatuur in Pyongyang nog heeft, zij het een weinig enthousiaste bondgenoot.
“Kim is een beetje beschamend voor Peking”, zegt Nilsson-Wright. “De Chinezen zijn steeds meer geïrriteerd door Noord-Korea en ze zijn bang voor nucleaire escalatie. Ze maken zich zorgen en ze zoeken nu naar een manier om Noord-Korea in te tomen. Ze willen vooral dat het niet uit de hand loopt.”
Tekst loopt door onder afbeelding.
Chinese druk
China lijkt nu werk te maken van een eerder aangekondigde boycot van Noord-Koreaanse steenkool en een Chinese gezant sprak deze week in Zuid-Korea af verdere sancties in te stellen als Noord-Korea nieuwe tests uitvoert. Dat was opvallend, want de relatie tussen Peking en Seoul was de laatste tijd juist verslechterd vanwege de plaatsing van een Amerikaans anti-raketschild in Zuid-Korea.
Er lijkt dus beweging te zitten in de Chinese onwil om de lastige bondgenoot aan te pakken, maar die bereidheid is nog wel heel voorzichtig, meent Nilsson-Wright. “Ze hebben nu de wil getoond om de wens te uiten om meer te doen”, formuleert hij voorzichtig. Erg daadkrachtig klinkt dat niet.
Peking kán zeker meer doen om Noord-Korea onder druk te zetten. Het verarmde land is sterk afhankelijk van importen uit China, vooral van olie en voedsel. Dictator Kim heeft laten zien dat hij weinig geeft om het lot van de bevolking, die nu al honger lijdt, dus een voedselboycot zou alleen het leed van de Noord-Koreanen vergroten. Een olieboycot kan effectiever zijn, die zou het land grotendeels lam leggen.
Dictator Kim heeft laten zien dat hij weinig geeft om het lot van de bevolking, die nu al honger lijdt
“De Chinezen kunnen Noord-Korea op de knieën dwingen”, zegt Nilsson-Wright. “Maar dan ontstaat er chaos.” En daar houden de machthebbers in Peking niet van. Het zou kunnen leiden tot miljoenen Koreaanse vluchtelingen die China in willen. Bovendien speelt de grote politiek mee: Peking wil geen machtsvacuüm in Noord-Korea dat vervolgens wordt opgevuld door Zuid-Korea en de VS.
Met een verenigd, democratisch land onder westerse invloed aan de Chinese grens is de Koreaanse oorlog voor niets geweest.
Noord-Korea biedt China ook voordelen: strategisch en economisch, omdat China verdient aan de handel en het goedkope arbeidskrachten uit Noord-Korea kan inzetten. Toch denkt Nilsson-Wright dat Peking wel bereid kan zijn om aan de oliekraan naar Noord-Korea te draaien. Dat moet dan wel gedoseerd gebeuren, en in goed overleg met de Verenigde Staten. Zijn Trump en zijn Chinese collega Xi Jinping daartoe in staat?
Tekst loopt door onder afbeelding.
Good cop, bad cop
Het goede nieuws: Xi heeft woensdag gebeld met Trump. De Chinese president drong aan op een vreedzame oplossing van het conflict rond Noord-Korea. Dat klinkt als een open deur. Of Xi geprotesteerd heeft tegen de komst van de Amerikaanse marine, is niet bekend.
Waar het om gaat is dát Xi en Trump gebeld hebben, kort na hun eerste ontmoeting in Florida. Alleen in nauw overleg tussen Washington en Peking is enige voortgang mogelijk. En misschien helpt de onvoorspelbaarheid van Trump wel. Waar het Noord-Koreaanse dossier de afgelopen jaren helemaal vast zat, en Pyongyang dus rustig verder kon werken aan zijn bewapening, is er nu weer beweging.
Laten we eerlijk zijn: alle pogingen om er met Pyongyang uit te komen, hebben niet gewerkt
“De impulsiviteit van Trump baart me zorgen”, zegt Nilsson-Wright. “Maar inderdaad, misschien werkt het wel om de Chinezen in beweging te krijgen.” China en de VS zouden samen kunnen opereren, volgens het bekende scenario ‘good cop, bad cop’. Een beetje druk van de VS op China kan daarbij helpen, zoals sancties tegen Chinese bedrijven die zaken doen met Noord-Korea, denk aan banken en oliemaatschappijen. In Washington ligt deze optie op tafel.
Maar ook als China en de VS samenwerken zal het nog moeilijk zijn om Noord-Korea tot zinnen te brengen, meent Nilsson-Wright. “Laten we eerlijk zijn: alle pogingen om er met Pyongyang uit te komen, hebben niet gewerkt.” In 2008 leek een akkoord over een nucleaire stop dichtbij, maar Pyongyang brak de gesprekken af en ging verder met het ontwikkelen van kernwapens. Dat biedt weinig perspectief voor nieuwe onderhandelingen.
Coup of bommen?
Misschien is er toch een andere optie: Kim Jong-un uitschakelen in een goed voorbereide geheime operatie. Het klinkt als het plot van een spannende film en het is niet verzekerd van een goede afloop. Als het lukt, neemt dan iemand anders gewoon zijn plaats in? Dat is niet zo waarschijnlijk, denkt Nilsson-Wright. “Wie zou dat dan moeten zijn? De legitimering door de Kim-dynastie is essentieel voor het regime.”
Ook het bombarderen van de nucleaire installaties van Noord-Korea, voor de leek wellicht de meest logische oplossing, is volgens de kenners niet realistisch. Ze zitten te diep onder de grond en voor Pyongyang zou dit een reden zijn om keihard terug te slaan. De VS kunnen dit ook niet doen zonder akkoord van hun bondgenoot Zuid-Korea en die zal niet instemmen.
Tekst loopt door onder afbeelding.
Weer om de tafel
Maar er moet wel íéts gebeuren. “De wereld kan niet gewoon wachten tot Noord-Korea de VS nucleair kan aanvallen”, zegt Nilsson-Wright. Dus toch maar terug naar de onderhandelingstafel, na militair - maar beheerst - dreigen door de VS, en met aandringen achter de schermen door China. Dat wordt diplomatiek nog een zware klus.
Wat kunnen die onderhandelingen, als ze er komen, dan opleveren? Nilssson-Wright: “We zullen ermee moeten leven dat ze kernwapens hebben, we moeten zorgen dat de verdere ontwikkeling wordt stilgelegd.” Als daarover een akkoord is, kunnen er ook controles plaatsvinden van de nucleaire installaties. Maar waarom zou Noord-Korea hier ooit mee instemmen?
De wereld kan niet gewoon wachten tot Noord-Korea de VS nucleair kan aanvallen
Het lukt alleen met de wortel en de stok, zegt Nilsson-Wright, met een verwijzing naar een bekend beeld uit de diplomatie. Voor de oplossing van een conflict moet je geloofwaardig kunnen dreigen, maar ook wat te bieden hebben. In dit geval: humanitaire hulp, medische hulp en uitwisseling van technologie, bijvoorbeeld als het gaat om waterkracht of landbouw.
En het regime in Noord-Korea moet zich veilig voelen bij deze oplossing, wat betekent dat Kim Jong-un gewoon blijft zitten. Maar wie garandeert dat deze man, die onlangs nog naar alle waarschijnlijkheid zijn halfbroer heeft laten vermoorden op het vliegveld van Kuala Lumpur, niet ineens tot een verrassingsaanval overgaat?
“Kim is gevaarlijk, maar niet gek”, meent Nilsson-Wright. Toch is hij er niet helemaal gerust op. Morgen viert Noord-Korea dat Kim Il-sung 105 jaar geleden geboren werd. Zo’n aanleiding is altijd goed voor grote parades, en soms voor tests met bommen of raketten. En dat met de Amerikaanse marine in de buurt. “Dit wordt een interessant weekend.”
Lees ook: Noord-Korea: Trumps agressieve tweets zorgen voor problemen