"Het gevaar van fake news is niet dat mensen alles gaan geloven, maar dat ze niets meer geloven"

Reportagemagazine "Pano" heeft met zijn aflevering rond fake news heel wat stof doen opwaaien. "De Facebooks en Googles verstoren wat de klassieke media opgebouwd hebben. Het gevaar van fake news is niet dat mensen alles gaan geloven, het gevaar is dat ze niets meer geloven", vertelt Liesbeth Van Impe, hoofdredacteur van Het Nieuwsblad.
ombudsman
Tim Pauwels

Sinds de Amerikaanse verkiezingen is fake news actueler dan ooit. Er gaat geen dag voorbij of mensen worden om de oren geslagen met feiten en tegenfeiten. De grote vraag binnen de journalistiek is hoe we ons daar als journalisten naar moeten verhouden. Liesbeth Van Impe, hoofdredacteur van Het Nieuwsblad, en Tim Pauwels, (binnenkort) ombudsman van VRT Nieuws reageerden in "De ochtend" op Radio 1 op de uitzending van "Pano" gisteravond.

"Pas op, het gaat niet via kranten, televisie of radio, maar via sociale media. Een goed verpakte leugen verspreidt zich daar zeven keer sneller dan de factchecker die er achteraan holt", duidt Van Impe. "De Facebooks en Googles verstoren wat wij opgebouwd hebben. Het gevaar is niet dat mensen alles gaan geloven, het gevaar is dat ze niets meer geloven. Dat er een algemeen cynisme insluipt."

Tim Pauwels, binnenkort ombudsman bij VRT, ziet hierin een verpletterende verantwoordelijkheid voor sociale media als Facebook, Twitter en Google. "Als je mensen toelaat om zo geld te verdienen, heb je een probleem." Kwaliteit is volgens hem het sleutelwoord om die stroom van nepberichten tegen te gaan.

"Reportage bewijst de journalistiek een slechte dienst"

Reportagemagazine "Pano" probeerde in zijn aflevering van gisteren te graven naar de oorsprong van dat fake news en hield tegelijk de Vlaamse media tegen het licht. Het minste wat je kan zeggen is dat de uitzending het debat heeft doen oplaaien. De meningen erover waren verdeeld.

Zo schiet Van Impe met scherp in "De ochtend". "Voor een reportage die gemaakt is vanuit een bezorgdheid over de journalistiek vond ik eigenlijk dat die de journalistiek een zeer slechte dienst bewees, al was het maar door niet heel duidelijk te definiëren waar het over ging en fake news op één hoop te gooien met bijvoorbeeld te scherpe koppen."

In dat laatste kan Pauwels zich wel enigszins vinden, al nuanceert hij ook: "De makers hebben een tactische fout begaan door het geheel fake news te noemen, maar ik vind het onderscheid in de reportage zelf wel duidelijk."

"Tik van de meetlat van de ombudsman"

Ook de suggestie dat de commerciële media zaken moeten doen om geld te verdienen, is in het verkeerde keelgat geschoten bij Van Impe. "Met de suggestie dat journalistiek beter wordt omdat ze met belastinggeld gemaakt wordt, bewijs je noch de VRT, noch de journalistiek een dienst. Van die zelfgenoegzaamheid word ik behoorlijk kwaad."

Maar Pauwels benadrukt dat ook de VRT niet feilloos is. "We hebben ooit het Suikerfeest en Offerfeest door elkaar gehaald. Binnenkort is dat een tik van de meetlat van de ombudsman. We moeten als mainstream media niet doen alsof alles perfect is - en het aanstellen van een ombudsman past hierin. Je moet ook niet doen of we in marmer gebeiteld staan: het is mensenwerk en alle redacties staan onder druk."

"Geen fundamenteel vertrouwensprobleem"

Toch is het niet allemaal kommer en kwel. "De conclusie van het "Pano"-panel is dat het zin heeft om een krantenabonnement te betalen, dat het zin heeft om een openbare omroep te hebben. Want als je het overlaat aan Facebookgroepen, word je pas echt bedrogen waar je bijstaat. In Vlaamse media zit eigenlijk geen fake news", besluit Pauwels. 

En ook met het vertrouwen van de Vlaming in de media is het niet slecht gesteld. "De VRT heeft het vertrouwen van zeven op de tien Vlamingen. En ik ben er zeker van dat hetzelfde geldt voor De Morgen, Het Nieuwsblad, Het Laatste Nieuws, anders zouden de kranten geen abonnementen hebben. Als je het concreet maakt, is er geen fundamenteel vertrouwensprobleem in de Vlaamse media. En dan moet "Pano" dat ook niet suggereren."

Bekijk het hele gesprek uit "De ochtend"

Meest gelezen