Dit is een artikel uit het NRC-archief De artikelen in het archief zijn met behulp van geautomatiseerde technieken voorzien van metadata die de inhoud beschrijven. De resultaten van deze technieken zijn niet altijd correct, we werken aan verbetering. Meer informatie.
Bekijk hele krant

NRC Handelsblad

Politiek

Hoe China en de VS Kim Jong-un proberen te stoppen

Nucleaire dreiging Noord-Korea dreigt weer een raket af te vuren, in aanloop naar zijn nationale feestdag zaterdag. China en de VS oefenen meer druk uit dan ooit om hier vanaf te zien.

Noord-Koreaanse soldaten na de officiële openingsceremonie van het Ryomyong-complex.
Noord-Koreaanse soldaten na de officiële openingsceremonie van het Ryomyong-complex. Foto Wong Maye-E/AP

Niet eerder is het Noord-Koreaanse regime van Kim Jong-un onder zulke zware Amerikaanse én Chinese druk gezet om geen nieuwe kern- of ballistische raketproeven te houden als aan de vooravond van de nationale feestdag, zaterdag, ter ere van zijn grootvader, Kim Il-sung.
Amerika heeft een vloot marineschepen naar de wateren bij het Koreaanse schiereiland gestuurd en China dreigt met nieuwe „sancties zonder precedent”. In Zuid-Korea is het leger in een nog hogere staat van paraatheid gebracht en de Japanse premier Abe zei donderdag rekening te houden met een aanval met het zenuwgas sarin.

Het militaire en verbale wapengekletter liet de ‘Gerespecteerde Generaal’, zoals Kim in Noord-Korea heet, vlak voor de Dag van de Zon koud. Gehuld in een antracietgrijs Mao-pak liet zich bij de feestelijke opening van een nieuwe straat met moderne flatgebouwen en winkelcentra uitgebreid filmen door de nationale en internationale media – er zijn op dit moment tweehonderd buitenlandse verslaggevers in zonnig Pyongyang. Van een aanstaande oorlog was volgens contacten in de Noord-Koreaanse hoofdstad niet veel te merken. Maar een woordvoerder van het regime zei dat Noord-Korea is voorbereid op „alle provocaties van Trump”.

Bekijk ook fotoserie: Temidden van hoog oplopende spanningen viert Noord-Korea feest

Het Amerikaanse militaire machtsvertoon met het vliegdekschip Carl Vinson is niet helemaal nieuw, want ook de voorganger van Trump heeft in Noord-Koreaanse crisistijd een zwaar bewapende armada naar de wateren bij het Koreaans schiereiland gestuurd. Nieuw is wel het dreigement van de Amerikaan om als China niet meewerkt het karwei zelf op te knappen. Of dat betekent dat Trump na de bombardementen van een Syrisch vliegveld en een IS-basis in Afghanistan ook in Noord-Korea in actie komt, is onderwerp van heel veel gespeculeer.

Steenkool teruggestuurd

Nieuw is de medewerking van China na de ontmoeting van de presidenten Trump en Xi een week geleden in Florida. Niet alleen heeft China begin deze week voor de tweede maal een grote lading Noord-Koreaanse steenkool teruggestuurd. De Chinese media en de Chinese Korea-experts zeggen in koor dat het Chinese geduld met Kims pogingen een nucleaire macht te worden is uitgeput. Begaat hij de „historische vergissing” een zesde kernproef te nemen dan volgen er volgens de partijkrant Global Times „sancties zonder precedent”.

Mocht Kim op de Dag van de Zon zaterdag bijvoorbeeld een waterstofbom testen dan riskeert hij dat de Chinese kranen voor olie, benzine en diesel dichtgedraaid worden. De aanvoer van fossiele brandstoffen had drie jaar geleden al gestopt moeten worden, maar net als met andere VN-sancties is China traag in de uitvoering geweest.

Lees ook: China roept VS op tot kalmte inzake Noord-Korea

De afname van Noord-Koreaanse kolen door de Chinese staalfabrieken had ook al veel eerder gestaakt moeten worden. Nu de aanvoer van Kims kolen is geblokkeerd zullen de staalfabrieken in Noord-China worden bevoorraad door Amerikaanse steenkoolmijnen.

„De relatie tussen China en Noord-Korea is inderdaad op een absoluut dieptepunt aangekomen”, zegt professor Lu Chao, een van China’s prominente Korea-experts die zeer ongerust is over de escalatie op het Koreaans schiereiland. „Niemand wil echt een oorlog, maar het moment komt snel naderbij dat de situatie onbeheersbaar wordt en dan explodeert”, aldus Lu. Hij hoopt dat Kim beseft dat nog één heel grote verkeerde stap het einde van zijn regime zal zijn. „Dan valt Amerika aan en zal China niet tussenbeide komen, hoewel dat volgens het Noord-Koreaans-Chinese vriendschapsverdrag wel zou moeten. ”

Lees ook interview met Remco Breuker: ‘Met Noord-Korea zijn we het kritieke punt gepasseerd’

Bezorgd over een oorlog

Lu Chao zegt oprecht bezorgd te zijn over een oorlog op het Koreaans schiereiland. Amerikaanse satellieten die de afgelopen dagen menen te zien dat Noord-Korea een nucleaire proef voorbereidt, lijken zijn vrees te bevestigen. Maar de voormalige Chinese topdiplomaat Yang Xiyu denkt dat Kim Jong-un de nieuwe Chinese „rode lijnen” niet zal overschrijden. Hij wijst op de inspanningen achter de schermen van de Chinese diplomatie.

We hebben het point of no return nog niet bereikt. Er zijn aanwijzingen dat Kim Jong-un een diplomatiek charme-offensief is begonnen en het is ook duidelijk dat de Verenigde Staten beseffen hoe gevaarlijk een aanval op Noord-Korea zal zijn voor Zuid-Korea en ook voor China”, aldus Yang Xiyu, voormalig directeur van het Korea-bureau van het Chinese ministerie van Buitenlandse Zaken.

Trump vertelde donderdag tegen de Wall Street Journal dat hij, toen zijn gast Xi Jinping hem vertelde over de Chinees-Noord-Koreaanse relatie, „al na tien minuten besefte dat het niet zo eenvoudig is”. Dat wijst erop dat de Amerikaanse president beseft dat een aanval op Noord-Korea onvergelijkbaar complexer is dan het bestoken van een slecht bewaakt Syrisch vliegveld of het bombarderen van een geïsoleerde IS-basis. De andere aanwijzing dat er nog ruimte is voor onderhandelen is het besluit van Kim om de zogeheten Diplomatie Commissie van de Noord-Koreaanse assemblee weer tot leven te wekken. Dit orgaan, bestaande uit voormalige diplomaten, onderhield tot 1998 de contacten met Zuid-Korea en de VS.

Noord-Korea zoekt naar een diplomatieke uitweg uit de buitengewoon gevaarlijke situatie die nu is ontstaan.

„Dat is een heel duidelijke aanwijzing dat Noord-Korea zoekt naar een diplomatieke uitweg uit de buitengewoon gevaarlijke situatie die nu is ontstaan”, meent ex-diplomaat Yang. Volgens hem is dat een eerste signaal dat er met Kim Jong-un mogelijkerwijs te praten valt. „De enige uitweg is een deal waarin Noord-Korea politieke en economische zekerheden over het voortbestaan van de Democratische Volksrepubliek krijgt in ruil voor een terugkeer naar de onderhandelingstafel”, aldus Yang Xiyu die een centrale rol heeft gespeeld bij de zogeheten Zes Partijen-onderhandelingen, die niets hebben opgeleverd.

Yang, adviseur van het Chinese ministerie van Buitenlandse Zaken, meent te weten dat China en de VS over een dergelijk bod in gesprek zijn. De geschiedenis leert echter dat de Kims daar nauwelijks gevoelig voor zijn, en dat soort onderhandelingen gebruiken om bevoorraad te worden.