Het kaf en het koren toont weerbarstige werkelijkheid asielbeleid

Het was eindelijk zover, de film die we niet mochten zien was op televisie. Maandagavond zond NPO 2 de documentaire Het kaf en het koren uit, over het complexe werk van de afdeling '1F', waar ambtenaren achterhalen of een asielzoeker oorlogsmisdaden heeft gepleegd.

Eigenlijk stond die voor februari gepland, maar de KRO-NCRV besloot om de film 'na de verkiezingen' uit te zenden. 'Koren op de molen van de PVV', schreef Tom-Jan Meeus in NRC Handelsblad over het ontluisterende beeld dat erin van de dienst wordt geschetst.

Niets aan de hand, beweerden betrokkenen in koor, de film moest op primetime vertoond, vandaar de verplaatsing. Alsnog een bedenkelijke beslissing, als het al waar is.

De documentaire begint met archiefbeelden van oorlog, marteling en vluchtelingen. De rest speelt zich binnen af, in het 1F-kantoor in Hoofddorp, waar ernstige mannen van middelbare leeftijd in hemden met bloemmotief hun werk doen.

Ambtenaren zijn het favoriete onderwerp van regisseur René Roelofs, die vele films maakte over bureaucratie en asielbeleid, waaronder Poortwachters uit 2009. Zijn stijl is registrerend; ook in Het kaf en het koren laat hij de knelpunten van het beleid voor zichzelf spreken.

De worsteling van de ambtenaren tussen beleid uitvoeren en medemenselijkheid tonen is fascinerend. 'Gevoelens, die moet je hier thuislaten', zegt een medewerker als het over doodgeschoten kinderen gaat. En de onmacht is schrijnend, al kun je dat de ambtenaren niet kwalijk nemen.

'Ze hebben geen belang om de waarheid te vertellen', zegt een 1F-ambtenaar over Syrische vluchtelingen. Een verhaal van een vluchteling 'kan volledig ongeloofwaardig zijn en toch zal die een vergunning krijgen'.

Zo is er een Syriër die was gestationeerd op een legerbasis bij de stad Homs, die volledig in puin ligt. Hij zegt dat hij alleen onderhoud deed en nooit heeft gehoord dat een kanon werd afgevuurd. Nieuws kon hij niet volgen. 'Hoe kon ik weten dat het oorlog was?'

Hoewel hij vrijwel zeker liegt, is daarmee nog niet bewezen dat de man schuldig is aan oorlogsmisdaden, en dus krijgt hij een verblijfsvergunning.

Aan het eind van de film krijgt een medewerker aan de telefoon te horen dat een strijder van het Palestijnse vrijheidsleger zegt zijn tijd te hebben gediend bij het militaire theater. 'Oké', zegt hij met een lachje. 'Dat heb ik nog niet eerder gehoord.'

Zelfs als een asielzoeker wordt aangemerkt als oorlogsmisdadiger, is er weinig opgelost. Terugsturen naar een land van herkomst dat nog in oorlog is mag niet. En dus belanden de meesten in de illegaliteit in Nederland, zoals een ambtenaar toegeeft.

Toch lijkt het me sterk dat deze verontrustende film een grote invloed op de verkiezingen had kunnen hebben. Het is geen pamflet, maar een inkijkje. Te inzichtelijk in de weerbarstige werkelijkheid om een schuldige aan te wijzen.