Big Brother moet varkens beschermen

Dierenorganisaties vragen er al jaren om, maar nu lijkt het er toch van te komen: cameratoezicht in Nederlandse slachthuizen. Staatssecretaris Van Dam gaat de slachterijen vragen camera's op te hangen en de beelden te delen met toezichthouder NVWA. Op die manier moeten misstanden nog beter voorkomen worden.

Van Dams verzoek is een reactie op kritische vragen van Kamerlid Esther Ouwehand van de Partij voor de Dieren. Zij verwees naar de gruwelijke misstanden in een slachthuis in het Vlaamse Tielt, die onlangs via beelden van een verborgen camera naar buiten kwamen.

De beelden, undercover gefilmd door de actiegroep Animal Rights, riepen alom walging op: te zien is hoe varkens regelmatig geschopt en geslagen worden door transporteurs en medewerkers bij aankomst in het slachthuis. Kreupele varkens worden hardhandig aan de oren voortgetrokken. Dieren worden bij volle bewustzijn verdronken in een heetwaterbad. Varkens die niet in staat zijn te lopen worden met kettingen rond de poten uit de vrachtwagen gesleept. Ook werden varkens die tijdens transport al doodgingen, verkocht als geslacht dier in plaats van vernietigd. Dat is verboden. In het exportslachthuis in Tielt worden 1,4 miljoen varkens per jaar geslacht, ofwel zo'n 25.000 à 35.000 per week. Het slachthuis is onderdeel van de Debra-Group, een van de grootste slacht- en productiebedrijven van varkensvlees in België.

Na de walging en de woede volgden de vragen: hoe is dit mogelijk, en kan de slachterij gestraft worden? In Nederland rees de vraag: eten wij hier ook vlees uit die slachterij? En kunnen zulke misstanden ook in Nederlandse bedrijven voorkomen?

Directeur Thomes De Roover De Brauwer van het slachthuis zei 'zeer geschokt' te zijn door de beelden. "We kunnen de beelden niet ontkennen. We zijn een intern onderzoek gestart om te kijken hoe we dit in de toekomst kunnen voorkomen." Tegen de betreffende medewerkers worden 'passende maatregelen' genomen.

Dat ging de Vlaamse minister van dierenwelzijn Ben Weyts niet ver genoeg. Hij liet vorige week de inspectie dierenwelzijn binnenvallen bij het slachthuis. "Weerzinwekkend. Trek alvast de vergunning van de dierenbeulen in. Het parket moet vervolgen", aldus Weyts. De minister gaf daarna opdracht om de vergunning van het slachthuis in Tielt in te trekken. Dat moest daarop zijn activiteiten stilleggen.

Besodemieteren

Actiegroep Animal Rights schermde ondertussen met een lijst waarop zestig Nederlandse bedrijven zouden staan die vlees afnemen van de slachterij in Tielt. Joep Klaver, directeur bij Vereniging van Keurslagers, liet weten dat Debra weliswaar geen leverancier is van de slagersketen, maar dat aangesloten keurslagers de vrijheid hebben om in te kopen bij wie ze willen. "Als er slagers zijn die hier inkopen zullen wij ze sommeren om hier direct mee te stoppen. Dit bedrijf besodemietert de boel langs alle kanten."

Klaver toonde zich 'erg ongelukkig' met de werkwijze in Tielt. "Dat dergelijke misstanden bij dit soort bedrijven voorkomen is betreurenswaardig, omdat deze het verzieken voor de ambachtelijke slagers die een bewuste keuze maken voor een duurzaam soort vlees. Opheldering over dit soort misstanden en het uitbannen hiervan zijn een must." Albert Heijn verkocht het vlees niet, zo liet de supermarkt weten, hoewel het bedrijf net als het Belgische Delhaize deel uitmaakt van het concern Ahold. In Vlaanderen was Delhaize wel een belangrijke afnemer van het varkensslachthuis in Tielt.

Een Nederlandse varkenshouder, die voor ongeveer zestig keurslagers werkte, liet een deel van zijn dieren in Tielt slachten. "Onze varkenshouders zijn er, zonder uitzondering, misselijk en doodziek van. Zij schamen zich tot op het bot", reageerden Ingrid Jansen van de Nederlandse Vakbond Varkenshouders (NVV) en Eric Douma van LTO Varkenshouderij. "Hier past slechts walging", vonden NVV en LTO. "Onze varkenshouders leveren hun dieren af in het volste vertrouwen dat de handel en de slachterijen de dieren waardig behandelen. Het is voor hen niet te verteren dat mensen verderop in de keten op deze manier met hun varkens omgaan. Een van onze leden gaf aan direct als boer te zullen stoppen als hij weet dat een van zijn varkens op deze manier zou zijn mishandeld."

Klokkenluiders

Maar zou ditzelfde niet óók in Nederland kunnen gebeuren? De Nederlandse actiegroep Varkens in Nood vermoedt van wel. Varkens in Nood stelt daar contact over te hebben gehad met oud-medewerkers van slachterijen. Maar geen van hen durft er tot nog toe openlijk in de media over uit de school te klappen. Daarom heeft de actiegroep een meldpunt geopend. Klokkenluiders die misstanden in Nederlandse slachterijen naar buiten brengen, kunnen rekenen op een beloning van een Rotterdamse zakenman. Ed Albers looft 3000 euro uit aan (oud-)medewerkers van slachthuizen die 'gedegen berichten over misstanden' naar buiten brengen via Varkens in Nood. "Hopelijk trekt het mensen over de streep", zei directeur Hans Baaij van de actiegroep.

(Tekst gaat verder onder de afbeelding)

Een verklaring voor de misstanden in Tielt moet gezocht worden in gebrek aan kennis van de regels bij medewerkers van de slachterij en gebrekkig toezicht door Vlaamse autoriteiten. Het Belgische Federaal Agentschap voor de Veiligheid van de Voedselketen haastte zich te zeggen dat het niet verantwoordelijk is voor toezicht in slachterijen. Daar lopen dierenartsen rond die overtredingen moeten melden aan een overheidsdienst die deze meldingen dan onderzoekt. Ook in Tielt was er een dierenarts aanwezig, die evenwel nooit iets gemeld heeft.

In de acht Nederlandse slachthuizen zijn permanent inspecteurs van de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit aanwezig, die de dieren voor de slacht bekijken en het vlees na de slacht keuren. Zij kunnen zelf ingrijpen bij misstanden.

Zou het niet beter zijn, vroeg Esther Ouwehand deze week in de Tweede Kamer, als er in abattoirs permanent cameratoezicht is? Staatssecretaris Martijn van Dam gaat zich daarvoor inspannen, antwoordde hij. Van Dam zei dat hij camera's juridisch zou kunnen afdwingen, maar hij hoopt dat het lukt om op vrijwillige basis afspraken te maken. "Dat is voor iedereen makkelijker."

Op dit moment hebben enkele van de Nederlandse slachthuizen camera's, onder meer Vion in Groenlo en Apeldoorn en Compaxo in Zevenaar. De Vereniging van Slachterijen en Vleesverwerkende Bedrijven vindt permanent cameratoezicht in alle slachterijen een goed idee. Voorzitter Frans Wouters denkt dat toezicht op afstand wellicht kan leiden tot kostenbesparingen voor de slachterijen. "Wij betalen als enige sector voor ons eigen toezicht. Dat kost meer dan ons hele personeelsbestand", zei hij tegen het ANP. Over de vorm moet volgens Wouters wel worden nagedacht. "We willen de beelden ter beschikking stellen, maar het moet niet zo zijn dat toezichthouder NVWA er vrijelijk mee aan de haal gaat of dat beelden op internet komen te staan." Wouters ziet er meer in om de beelden op een harde schijf op te slaan, zodat de toezichthouder ze kan bekijken als daar aanleiding voor is.

Stil protest

Het omstreden slachthuis in het Belgische Tielt stapte afgelopen week naar de rechter om zo snel mogelijk weer open te kunnen gaan. De Belgische Raad van State behandelde de zaak gisteren. Actiegroep Animal Rights is een petitie gestart om de slachterij definitief te sluiten. Die was gisteren meer dan 150.000 keer ondertekend. Maandagochtend houdt de actiegroep een 'stil protest' in Tielt. Deelnemers worden opgeroepen om een witte bloem mee te nemen, "om de slachtoffers van de wreedheden te herdenken".